“Ik wilde nog niet trouwen”

Mary (19) uit Zambia kijkt met gemengde gevoelens terug op haar jeugd. Haar vijf oudere broers en zussen zijn allemaal overleden. Plotseling was Mary de oudste van het gezin en kreeg ze een hoop extra verantwoordelijkheden.

Mary was druk met het verzorgen van haar drie jongere broertjes en zusjes. Ook hielp ze haar ouders op het land. Gelukkig was er nog wat tijd voor ontspanning. “Ik speelde netbal met vriendinnen of we zaten lekker te kletsen. Ook ging ik graag naar school. Vooral Engelse les vond ik leuk.”

Ik wilde geen seks

Op 15-jarige leeftijd leerde Mary de vier jaar oudere Norman kennen. “Hij zat twee klassen hoger en woonde vlakbij.” De twee werden vrienden, maar als snel begon de jongen met haar te flirten en wilde meer. “Ik was nog veel te jong en wilde geen seks. Maar hij bleef maar aandringen waardoor ik niet langer durfde te weigeren.”

Mary kende de risico’s van zwangerschap en HIV/Aids maar durfde niet over condooms te beginnen. “Bij ons begin je als meisje niet over dat soort dingen.” Na een paar maanden werd ze plotseling niet meer ongesteld. “Ik schrok enorm, schaamde me kapot en wist niet wat ik moest doen.”

Gedwongen te trouwen

Mary’s ouders kwamen erachter en gingen direct naar de oma van Norman, die voor de jongen zorgt sinds de dood van zijn ouders. Beide partijen besloten dat de kinderen zo snel mogelijk moesten trouwen. Zo werd de eer van de families gered, aangezien seks voor het huwelijk niet is toegestaan. “Ik was nog maar een kind en wilde helemaal niet trouwen. Maar ik had geen keuze”, zegt Mary terwijl ze in de verte staart.

Met een kort bezoekje aan de chief, de traditionele leider van de gemeenschap, was het huwelijk een feit. Mary moest direct bij Norman en zijn oma gaan wonen en beide kinderen werden van school gehaald. Ze waren nu immers volwassen en getrouwd. “Ik was compleet in de war en erg verdrietig. Ook miste ik mijn ouders en vriendinnen en ik maakte me veel zorgen over de zwangerschap en de bevalling.”

Mijn jeugd was over

Mary beviel in de plaatselijke kliniek en hield met een dubbel gevoel haar dochtertje in haar armen. “Martha was zo mooi maar tegelijk besefte ik dat met haar komst mijn jeugd over was met alle zorgen en verantwoordelijkheden”, vertelt Mary terwijl ze zachtjes het kroeshaar streelt van de inmiddels 2,5 jaar oude Martha die op haar schoot ligt te slapen.

Niets te eten

Het leven is zwaar voor de jonge ouders. “Soms hebben we dagen niets te eten en geen geld voor kleding of zeep”, vertelt de tiener. Momenteel is haar dochter ziek. Ze hoest flink maar geld voor medicijnen is er niet. “Ik zou ook dolgraag terug naar school gaan, maar ik heb geen 1.500 kwacha (zo’n 150 euro) voor het jaarlijkse schoolgeld.” Mary had verpleegster willen worden. “Dan kon ik genoeg geld verdienen voor onszelf en mijn ouders, broertjes en zusjes.”

Mary en haar man sprokkelen hun geld bij elkaar door op het land te werken. Mary´s moeder zorgt voor de kleine of Mary neemt haar dochtertje mee. “Als ik water ga halen, draag ik een jerrycan van twintig liter op mijn hoofd en Martha in een doek op mijn rug.”

De prikpil

Meer kinderen wil Mary voorlopig niet. “Ik ben blij met mijn dochter, maar het was beter geweest als ik haar op latere leeftijd had gekregen.” Mary haalt iedere maand de prikpil in de plaatselijke kliniek. “Na mijn bevalling vertelde de verpleger me hierover. Had ik dit maar geweten voordat ik zwanger werd.” Tegelijkertijd beseft Mary dat ze destijds waarschijnlijk niet naar de kliniek had gedurfd. Bang dat haar ouders erachter waren gekomen.

“In theorie kan ieder meisjes hier in de kliniek tegenwoordig gratis de prikpil of het spiraaltje krijgen”, vertelt verpleger Mabvuto Nkhuwa. “Maar veel ouders en grootouders zijn er tegen. Ze denken dat het gebruik van voorbehoedsmiddelen een vrijbrief is voor ongelimiteerde seks. Veel meisjes durven hier niet te komen. Ze zijn bang dat anderen hen zien en dit doorvertellen aan hun ouders. In de praktijk hebben minderjarige meisjes dus eigenlijk nog steeds geen toegang tot voorbehoedsmiddelen. Er is nog werk aan de winkel.”

Plan in de strijd tegen tienerzwangerschappen

Wereldwijd raken elk jaar 2 miljoen meisjes zwanger voordat ze 15 zijn. Veel meisjes die jong zwanger worden, moeten noodgedwongen stoppen met school en hebben weinig kans op een betaalde baan. Plan Nederland wil tienerzwangerschappen voorkomen en informeert meisjes over geboorteplanning met trainingen en voorlichtingscampagnes. Zo kunnen meisjes goed onderbouwde beslissingen nemen over hun lichaam en hun toekomst. Meisjes moeten zelf kunnen bepalen wanneer en met wie ze kinderen krijgen. Plan roept overheden ook op om seksuele voorlichting en voorbehoedsmiddelen makkelijk toegankelijk te maken voor meisjes.