“We zijn allemaal op deze manier man geworden”

Adam Maxwew rolde al vroeg het vak in van initiator in het Machinga-district in Malawi. Tijdens de initiatiekampen worden jongens besneden en leren ze er dingen over het leven. Dat gebeurt nu op een andere manier dan vroeger: “We vertellen de jongens niet meer dat ze zo snel mogelijk seks moeten hebben.”

“We nemen de jongens mee naar een geheime plek in het bos. Elke jongen krijgt zijn eigen slaapplaats toegewezen. Daar blijven we een paar weken, tot de wond van hun besnijdenis genezen is. In die tijd leren we ze alles wat ze moeten weten om een man te worden.” Aan het woord is Adam Maxwew. Hij werkt al twintig jaar als ‘initiator’ in het Machinga-district in Malawi. Adam is dankzij een oom het vak ingerold. Hij was wees en had geen enkele vorm van inkomsten. Zijn oom nam hem op sleeptouw en leerde hem de fijne kneepjes van het initiëren. Zo kon hij toch aan wat geld komen. Veel geld zelfs. “Deelname aan het initiatieritueel kost 1500 kwacha (ongeveer € 1,76) per kind, dus het verdient echt goed”, zegt Adam.

Maatschappelijke taak

Rond de kampen hangt een sfeer van geheimzinnigheid, maar Adam is zo trots dat hij gretig over de gang van zaken vertelt. “Iedere deelnemer neemt iemand mee die voor hem zorgt als het niet goed gaat. Dat kan een oom zijn, of een oudere broer. Het moet in elk geval iemand zijn die zelf al geïnitieerd is. Om te laten zien dat dat het geval is, rol je je broekspijpen en mouwen drie keer op. Voor mannen die niet geïnitieerd zijn, is het kamp verboden toegang.” Hij vervult met zijn werk als initiator een belangrijke maatschappelijke taak, vindt hij. Hij neemt een groot deel van de opvoeding van de dorpsjongens op zich. “We leren ze dat ze respect voor hun ouders moeten hebben. Daarom vertellen we ze dat ze na het kamp niet meer bij hun ouders mogen wonen. De huizen zijn bij ons zo klein, dat de kans groot is dat ze hun ouders naakt zullen zien, en dat is voor een volwassen man niet toegestaan. Daarom moeten de jongens bij hun terugkomst in het dorp een eigen huis bouwen, of bij hun grootouders intrekken.”

Bewijs dat je een man geworden was

De leeftijd van de deelnemers van zijn kamp varieert van zes tot zestien, zegt hij. “Als je de initiatierite hebt ondergaan, ben je een man, zo simpel is het. Dan moet je je ook zo gedragen. Maar als een jongen zijn ouders nog erg mist, kan de rest van het dorp hem wel steunen.” Vroeger vertelden we de jongens ook dat het belangrijk was om zo snel mogelijk seks te hebben. Dat zou goed zijn voor de genezing van de penis, en het was een bewijs dat je inderdaad een man geworden was. Maar nu doen we dat niet meer. Het dorpshoofd heeft gezegd dat dat niet meer mag, dat dat niet goed is.”

Tienerzwangerschap voorkomen

Het dorpshoofd in Adams dorp heeft bijeenkomsten van de Yes I Do Alliance (YIDA) bijgewoond. Deze alliantie zet zich in om kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en meisjesbesnijdenis terug te dringen in een zevental landen (Ethiopië, Kenia, Mozambique, Malawi, Zambia, Pakistan en Indonesië). Naast Plan International Nederland bestaat de alliantie uit CHOICE for Youth and Sexuality, Amref Flying Doctors, KIT Royal Tropical Institute en Rutgers. Dat er in de initiatiekampen bij jonge tieners op werd aangedrongen om zo snel mogelijk seks te hebben, werd door de dorpshoofden als één van de oorzaken gezien van tienerzwangerschappen. Daarom besloten ze die boodschap aan te passen. Niet alleen bij de meisjes, vooral ook bij de jongens. Want ook zij spelen een belangrijke rol in het voorkomen van tienerzwangerschappen.

Even wennen

Het ingrijpen in de inhoud van de initiatierite was een revolutionaire stap voor de dorpshoofden en was nog niet eerder voorgekomen. Voor Adam was het even wennen. “We doen het altijd al zo, dit is de manier waarop het moet, dit is de manier waarop we allemaal man geworden zijn. Dus ik vond het niet leuk. Maar nu weet ik dat het dorpshoofd gelijk heeft.” Hij legt uit hoe hij vroeger over seksualiteit dacht. “Als je seks zou hebben met een vrouw die menstrueert of bijvoorbeeld net een miskraam heeft gehad, ga je dood. En je weet natuurlijk nooit of een meisje aan het bloeden is als je seks met haar wil, dus je moet goed oppassen. De jongens luisterden naar mijn waarschuwing, omdat ik ze eerlijk vertel dat ik zelf bijna gestorven was nadat ik had geslapen met een meisje dat net een abortus had gehad”. Uiteraard is dit níet iets wat hij van de Yes I Do Alliance leerde. Waar Adam die nooit naar school ging, dit dan wel gehoord heeft, weet hij niet meer. “Maar het is gewoon zo.”

Op een veilige manier

Het was de Yes I Do Alliance (YIDA) die Mgona Matipwiri (50) inzichten gaf in het werk van initiator. Hij is nieuwsgierig van aard, vertelt hij, en komt altijd als er in zijn dorp iets georganiseerd wordt, ongeacht wat het is. Zo belandde hij op een bijeenkomst van YIDA, waar hij hoorde dat het niet goed is om alle jongens met één mes te besnijden, én dat je in het ziekenhuis gratis scheermesjes kunt krijgen. Hij raakte betrokken bij het onderwerp en vond het belangrijk dat jongens voortaan op een veilige manier besneden werden. Bovendien kon hij de extra inkomsten die het werk als initiator zouden opleveren ook goed gebruiken. Dus besloot hij het er op te wagen: hij stelde zich voortaan beschikbaar als initiator. Al snel vond hij een aantal ouders die graag wilden dat hun zoon met hem op kamp zou gaan. Het dorpshoofd stond dat toe, en zo heeft hij de afgelopen drie jaar als initiator gewerkt.

Andere aanpak

Mgona is een initiator nieuwe stijl. In zijn kamp leren de jongens niets over hoe ze een man moeten zijn, of over seks. Terwijl ze herstellen van hun ingreep is er geen programma. Er is een stapel schoolboeken, en daar kunnen de jongens hun tijd mee vullen. Dat is een bewuste aanpak van Mgona: “De medische informatie die jongens nodig hebben, kan ik hun niet geven. Dat weten de leraren op school echt beter. Bovendien zijn de jongens die met mij mee gaan van heel verschillende leeftijden. Nu hebben ouders soms al geld voor de initiatierite als hun kind zes jaar is. Zo’n jong kind moet je echt nog niets over seks gaan vertellen. Ik mis het informatiedeel dat ik vroeger zelf op kamp heb meegemaakt niet. Voor mij is de besnijdenis het belangrijkste. Die is deel van onze traditie. En als jongens goed en veilig besneden worden, vermindert dat de kans op hiv, heb ik op bijeenkomsten met artsen geleerd.” Wat Mgona betreft duurt zijn kamp zo kort mogelijk. “Ik heb het liefst dat de wond na drie dagen al genezen is. Soms duurt het iets langer, een dag of vijf.”