“We hebben de rituelen zelf veranderd”

Joyce James (41) was 17 toen ze haar eerste kind kreeg. Inmiddels is ze van mening dat het beter is om pas kinderen te krijgen als je klaar bent met school. Joyce is het gekozen dorpshoofd van een uitgestrekt dorp in het Machinga-district in Malawi. Ze probeert hier tienerzwangerschappen zoveel mogelijk te voorkomen.

“Meisjes die hun school afmaken, hebben betere kansen in het leven. Bovendien hebben meisjes die al héél jong een kind baren, van twaalf of dertien, vaak gevaarlijke complicaties bij de bevalling, omdat hun heupen nog niet volgroeid zijn”, licht Joyce James toe. Ze heeft deze kennis nog niet zo heel lang. Vroeger dacht ze bijvoorbeeld net als veel van haar dorpelingen dat jonge meisjes tijdens de bevalling stierven omdat ze behekst waren door hun grootouders. Maar de afgelopen jaren woonde ze regelmatig bijeenkomsten bij die georganiseerd werden door de Yes I Do Alliantie (YIDA).

Medische feiten

Yes I Do zet zich in om kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en meisjesbesnijdenis terug te dringen in een zevental landen (Ethiopië, Kenia, Mozambique, Malawi, Zambia, Pakistan en Indonesië). In de Yes I Do alliantie werken Plan International Nederland, CHOICE for Youth and Sexuality, Amref Flying Doctors, KIT Royal Tropical Institute en Rutgers samen. Tijdens deze bijeenkomsten kregen James en andere dorpshoofden allerlei medische feiten uitgelegd.

James’ collega van het naburige dorp Mangamba, die zich met zijn titel headman laat aanspreken, is ook naar die bijeenkomsten geweest. Hij vertelt dat hij eigenlijk helemaal niet gediend is van inmenging van buitenaf en dat de cultuur van zijn dorp heel belangrijk voor hem is. Maar de medewerkers van YIDA vertelden hem niet dat het allemaal anders zou moeten. “Ze vertelden over de rechten van kinderen, wat deze precies inhouden en dat deze zijn vastgelegd in wetten.”

Initiatiekamp

De dorpshoofden en de mensen van de deelnemende organisaties brachten samen in kaart hoe mensen in de dorpen aan hun informatie komen. Jonge mensen leren soms op school over seksualiteit, maar de generatie van boven de twintig is nauwelijks naar school geweest. Alles wat zij leerden over seks, leerden ze tijdens hun rituele initiatiekamp, dat geldt als de overgang naar volwassenheid. Jongens worden daar besneden, en zij kregen altijd te horen dat het voor de genezing van hun penis belangrijk is om snel met een meisje te slapen. Ook meisjes kregen steevast het advies om snel met seks te beginnen. Geen wonder dat er dan veel tienerzwangerschappen ontstaan, stelden de dorpshoofden en hulpverleners samen vast.

Rituelen veranderen

“‘Wat we met die informatie gingen doen, moesten we zelf beslissen”, zegt de headman van Mangamba. “De mensen van de organisaties zeiden ons nooit hoe we het aan moesten pakken. In het belang van de mensen in onze dorpen hebben we samen besloten dat er voor elke jongensbesnijdenis een nieuw mes gebruikt moet worden, en dat tijdens de initiatierituelen niet meer mag worden opgeroepen om snel seksueel actief te worden.” Dat was best een grote stap.

“Vroeger zouden we nooit op het idee zijn gekomen om die rituelen te veranderen. Al onze voorouders zijn op dezelfde manier geïnitieerd, onze rituelen hoorden zo te zijn als ze waren. Maar toen we merkten wat voor negatief effect ze op onze gemeenschap hadden, zagen we in dat ze van ons waren, dat wij er zelf invloed op hadden. We hebben meteen ook andere kwalijke zaken bekeken. De liedjes waarin kinderen scheldwoorden leren hebben we ook verboden. We willen dat benadrukt wordt hoe belangrijk school is. Ik sta daarom ook niet meer toe dat het kamp nog doorgaat als de school al begonnen is”, vertelt de headman.

Strenge controle

De dorpshoofden zijn niet zelf bij de rituelen aanwezig, vertellen James en hij. Het ritueel speelt zich af in een kamp in het bos ver buiten het dorp. Maar de dorpshoofden bepalen wél welke mannen en vrouwen als ‘initiator’ aan de slag mogen. En ze nemen af en toe zelf een kijkje om te zien of er geen dingen gebeuren die niet door de beugel kunnen. Als dat het geval is zijn ze streng: de foute initiator mag nooit meer een kamp leiden.

En als een kind nu toch een kind krijgt, of trouwt voor het achttien is? Dan scheiden de dorpshoofden het jonge paar weer. James en haar collega hebben allebei al tientallen van zulke scheidingen voltrokken. Ongetrouwd kunnen de ouders weer terug naar school.