Octavia: “Ik ben geen dokter geworden, maar ik red wel levens”

Octavia (41) werd slachtoffer van huiselijk geweld, trouwde en werd zwanger op haar vijftiende en moest stoppen met school. Nu leert ze meisjes in Mozambique over hun rechten en motiveert ze hen om hun dromen na te jagen.

In 1998 kwam Octavia’s jeugd abrupt ten einde. Ze zat op de middelbare school en woonde bij haar grootouders omdat een opleiding volgen in haar eigen woonplaats niet mogelijk was. Het was haar droom om dokter te worden en levens te redden.

Malaria?

Tot ze op een schoolreisje een jongen ontmoette. Hij was vijf jaar ouder dan zij en werd haar vriend. Ze was vijftien jaar oud toen ze zich niet lekker begon te voelen: ze was misselijk, moe en haar buik was opgezwollen. Haar oma dacht aan malaria, maar Octavia had al snel door dat het anders zat. Ze was zwanger. Bij biologie had ze geleerd over de symptomen van een zwangerschap, maar niemand had haar verteld hoe je zwanger kon raken. En al helemaal niet hoe je jezelf kon beschermen tegen een zwangerschap.

Toen Octavia opbiechtte dat ze zwanger was, sloeg haar opa haar in elkaar. Hij stopte pas toen haar oma hem smeekte haar leven te sparen. Octavia was doodsbang en vluchtte naar het huis van haar vriendje. Toen ze binnenkwam, was zijn familie net begonnen met het avondeten. Geschokt staarden ze naar het zwangere meisje dat ineens in hun keuken stond. Onder het bloed en lijkbleek.

Dromen

In Inhambane is een groep tienermeisjes enthousiast in gesprek. De meisjes zijn als jongerenactivist betrokken bij Plan International en krijgen vandaag een training, gegeven door Octavia. Ze is nu 41 jaar en werkt als specialist Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten bij Plan International. Ze vraagt de meiden naar hun dromen.

“En wat zou je kunnen tegenhouden bij het waarmaken van die droom?”, vraagt ze. De meisjes sommen een lijst met obstakels op: kindhuwelijken, tienerzwangerschap, drugsgebruik, armoede. Octavia knikt instemmend en voegt toe dat meisjes in zulke gevallen vaak stoppen met school.

Levens redden

“Ik ben geen dokter geworden, maar ik red wel levens”, vertelt Octavia. Ze traint activisten, leraren en leiders in haar gemeenschap en geeft hen seksuele voorlichting. Haar eigen verhaal is een belangrijk hulpmiddel in haar strijd: het helpt om het ijs te breken.

Want, zo stelt ze, kindhuwelijken en tienerzwangerschappen komen nog altijd veel voor op het platteland van Mozambique. “Seksualiteit en anticonceptie zijn taboe en stereotype rolverdelingen zijn nog steeds de norm. Daar strijd ik tegen. En ik zal me hier altijd over blijven uitspreken.”

Dat is niet altijd makkelijk, want de denkwijzen en stereotypen zijn diepgeworteld. Maar hoe meer ze zich uitspreekt over de schadelijke gevolgen van deze taboes, hoe meer ze een omslag merkt.

Nooit goed genoeg

Terug naar 1998. Octavia werd gedwongen met haar vriend te trouwen. Haar schoonfamilie behandelde haar slecht. Ze moest het zwaarste werk doen, zelfs toen ze hoogzwanger was. “Wat ik ook deed, niets was ooit goed genoeg.”

In 2000, twee jaar na de geboorte van haar zoontje, werd haar dorp getroffen door een zware overstroming. Octavia werd eropuit gestuurd om water te halen, maar na een lange dag moest ze met lege handen terugkeren. Toen ze ’s avonds, hongerig en uitgeput, suiker in haar thee wilde doen, sloeg een van de mannen haar omdat hij vond dat ze suiker verspilde.

Terug naar school

Dat was de dag waarop Octavia besloot te vertrekken. Samen met haar zoontje liep ze weg, naar haar moeder en zus. “Mijn moeder vroeg wat ik nu met mijn leven wilde doen. Ik zei meteen dat ik terug naar school wilde.”

En zo geschiedde. Octavia ging naar de middelbare school en slaagde voor haar eindexamens. Ze kreeg een baan bij een organisatie die zich inzet tegen hiv/aids. Ook ontmoette ze hier haar huidige echtgenoot. “Mijn tweede huwelijk is compleet anders dan mijn eerste. Mijn man en kinderen steunen me, zelfs als ik fouten maak.”

Taboes doorbreken

Sinds 2010 werkt ze voor Plan International. Sindsdien heeft ze veel positieve veranderingen gezien in Inhambane. “Het is fantastisch om te zien dat meisjes steeds vaker zelf mogen beslissen over hun lichaam en leven. Het aantal kindhuwelijken is afgenomen en steeds meer mensen zien dat er veel problemen van komen.”

Ook het openen van een anticonceptie- en kraamkliniek in het regionale ziekenhuis is een grote stap vooruit. Hier kunnen vrouwen terecht voor voorlichting, gratis anticonceptiemiddelen en veilige abortus. “Abortus was lange tijd een enorm taboe in de regio”, vertelt Octavia. “Maar nu zien veel families in dat het een betere optie is dan bijvoorbeeld een kindhuwelijk.”

Trots

Octavia is enorm trots op hoe haar leven er nu uitziet. “Ik heb in armoede geleefd en enorm moeten strijden voor mijn rechten. Soms kan ik niet geloven hoe goed ik het nu heb. Ik ben ontzettend trots op mijn huis, mijn familie en alles wat ik bereikt heb.”