“Mijn dochters hoeven later niet mee te maken wat ik heb meegemaakt”

Toen Safiya* (22) uit Uganda jong was, had haar vader niet genoeg geld om al zijn zeven kinderen naar school te laten gaan. Alleen Safiya’s oudste zus mocht naar school, de rest van de kinderen moest meewerken op het land. Iets dat ze heel erg moeilijk vond, want naar school gaan was altijd al haar grootste wens.

“Toen mijn oudste zus werd uitgehuwelijkt, kregen mijn ouders een bruidsschat. Helaas besloot mijn vader om dat geld niet te besteden aan onderwijs, maar aan alcohol. Hij zag de waarde van school niet en al helemaal niet de waarde van meisjes. Hij deed niet veel in het huishouden. Mijn moeder had een man, maar eigenlijk leefde ze als alleenstaande moeder.”

Opgesloten in de wc

“Op mijn zestiende werd door mijn vader en een paar ooms besloten dat het nu echt tijd was dat ik ging trouwen. Dat was heel normaal bij ons in het dorp. De meeste meisjes werden al op hun tiende gezien als oud genoeg voor het huwelijk.” Safiya weigerde om te trouwen. “Van een vriend hoorde ik dat ik naar de hoofdstad Kampala kon om daar in een hotel te werken. Ik besloot op het aanbod in te gaan. Beter dan trouwen. Maar eenmaal in Kampala aangekomen bleek ik helemaal niet in een hotel te gaan werken…Ik moest dingen doen die ik helemaal niet wilde. Seks. Voor geld”, vertelt Safiya verdrietig. “Ik werd opgesloten in de wc, totdat er een man bij me kwam. Hij wilde seks met me hebben. Ik wilde absoluut niet en begon zoveel lawaai te maken als ik kon. Een van de buren hoorde dat en waarschuwde de huiseigenaar. Die is met de sleutel gekomen en heeft me bevrijd.”

De buren vingen Safiya tijdelijk op. “Ze waren heel lief. Ik mocht een week bij hen logeren. Maar ik zat in een stad waar ik verder niemand kende. De jongens in de buurt zeiden allemaal dat dit het verdiende loon is van meisjes. Het was vreselijk, ik wilde naar huis.” Maar Safiya mocht niet thuiskomen van haar vader. “Ik ging eerst een tijdje naar een oom. Iets later besloot mijn vader dat ik toch naar huis mocht komen, maar ik mocht nergens om vragen. Ik kreeg niets van hem.”

Geweigerd op school

Gelukkig had Safiya’s oudste zus ondertussen een baan, zodat ze het schoolgeld van haar jongere zusje kon betalen. “Helaas raakte ze na een jaar werkeloos en moest ik alweer stoppen. Ik ben toen heel hard gaan werken op het land, bij allerlei mensen, waardoor ik niet veel later het geld bij elkaar had gespaard om toch naar school te kunnen. Trots ging ik met mijn 60.000 shilling (€ 15) naar de directeur. Ik wilde me inschrijven voor de opleiding natuurkunde, economie en wiskunde. Maar hij weigerde mij toe te laten op de opleiding. Tot op de dag van vandaag weet ik niet waarom hij mij niet toeliet. Ik was in tranen, ik was er kapot van.”

Jongerenlobbyist

Safiya’s vulde haar dagen weer met werken op het land, totdat er in 2016 vlak bij haar dorp een bijeenkomst van de Girls Advocacy Alliance (GAA) werd georganiseerd. “Ik hoorde dat ze vrijwilligers zochten en besloot een kijkje te gaan nemen. Ik ging op een afstandje zitten, ik was tenslotte niet uitgenodigd, maar al snel vroegen de aardige mensen of ik erbij kwam. Ik hoorde dat ze 25 meisjes en 10 jongens zochten die youth advocates konden worden. Dat wilde ik graag! Maar er waren veel meer jongeren daar die dat wilden.” Toen ze een voorzitter voor de bijeenkomsten vroegen, twijfelde Safiya geen seconde. ”Ik riep ‘Ja, ik!’ door de zaal. Eerst zei iemand anders dat dat niet kon, omdat ik helemaal niet uitgenodigd was, maar anderen zeiden dat ik mijn verhaal mocht doen. Dat deed ik en ik wist hen te overtuigen, want ik werd geselecteerd!”

Safiya sloot zich als voorzitter aan bij de jongerenlobbyisten en is dat vandaag de dag nog steeds. “Ik ga weer naar school en heb veel trainingen gevolgd op het gebied van gender, lobby en netwerken, maar ik leerde  bijvoorbeeld ook hoe ik mezelf kon presenteren. Deze trainingen gaven me zoveel kracht! Van een kwetsbaar meisje dat geweigerd was op school, veranderde ik in een jonge vrouw met power die een opleiding volgt.”

186 meiden weer naar school

Die kracht zette ze in om de situatie van meisjes in haar dorp te verbeteren. En met groot succes. “We hebben het al voor elkaar gekregen om 186 meisjes en jonge vrouwen weer naar school te laten gaan. Zelfs een moeder van 24 met vijf kinderen hebben we weer in de schoolbanken gekregen. Ook is het aantal kindhuwelijken in onze community al enorm gedaald. Hoe we dit voor elkaar krijgen? Vooral door heel veel met de ouders te praten. We vertellen over de gevaren van jong trouwen en kinderen krijgen. En over het belang van onderwijs voor meisjes natuurlijk. Als het moet gaan we wel drie keer bij ze langs. Het voelt zo goed als het dan lukt om die ouders te overtuigen!”

Langzaam beter

Helaas reageert niet iedereen positief op de bezoekjes van de jongeren. “Sommige mensen willen niet eens met me praten. Ze zeggen dat ik juist een probleem heb, omdat ik niet getrouwd ben. Ze vinden dat ik maar een man moet zoeken in plaats van tegen hen zeggen dat hun kinderen niet mogen trouwen. Veel ouders vinden ook bijvoorbeeld nog steeds dat alleen mannen hun eigen geld mogen verdienen, niet vrouwen. Maar ik merk dat het langzaamaan verandert.”

Andere wereld

Omdat ze zo’n sterke spreker is, werd Safiya al snel gevraagd om ook deel te nemen aan trainingen buiten haar eigen regio. “Ik wist eerst niet wat ik meemaakte. Ik sliep in het hotel en zag voor het eerst lakens! Thuis sliep ik altijd onder de jurk van mijn moeder. Als zij om 5 uur opstond om aan de dag te beginnen, dan had ik niets meer om onder te liggen. Nu had ik mijn eigen lakens tot het moment dat ik zelf uit bed ging. Wat een andere wereld. Ook het ontmoeten van de First Lady van Uganda maakte ontzettend veel indruk. Ik mocht een petitie aanbieden over onderwijs voor meisjes. Ik voelde me na deze ontmoeting echt een andere persoon.”

Trots

Ook haar ouders zijn compleet veranderd sinds Safiya youth advocate is. “Mijn vader is nu een groot voorstander van onderwijs voor meisjes. Al mijn zusjes gaan nu ook naar school. Hij betaalt hun schoolgeld en op de momenten dat hij het niet meer kan betalen, dan spring ik bij met het geld dat ik verdien met mijn bijbaantje op het land. Mijn vader is trots op me, dat ik zo opkom voor de meisjes in mijn land. Mijn moeder trouwens ook. En veel mensen in het dorp!” De toekomst ziet Safiya rooskleurig tegemoet. “Ik wil mijn master sociaal werk halen en een sterke vrouw zijn die anderen helpt. En mocht ik later zelf dochters krijgen, dan hoeven zij in hun jeugd niet mee te maken wat ik wel heb meegemaakt. Daar zorg ik voor!”

*Vanwege privacy-redenen is haar naam veranderd.