“Je zou rijk worden van seks met een meisje met een beperking”

Als jong meisje kreeg Racheal uit Uganda te maken met stigma en uitsluiting vanwege haar beperking. “Ik werd gezien als abnormaal en minder waard.” Haar strijd tegen zulke vooroordelen bracht haar naar Genève, waar ze zich bij de Verenigde Naties uitsprak tegen discriminatie van meisjes en jonge vrouwen met een beperking.

Opgroeien met een beperking is niet makkelijk, zeker niet in Uganda, vertelt de 26-jarige Racheal. “Ik werd gepest omdat ik anders loop dan anderen. Uit angst dat kinderen mijn bewegingen na zouden doen, durfde ik op school niet van mijn stoel af te komen. Ik voelde me al van jongs af aan minderwaardig.”

Om haar te beschermen tegen discriminatie, besloten Racheal’s ouders haar niet mee te nemen naar dorpsbijeenkomsten, waar muziek werd gemaakt en waar haar broers en zussen dansten en samen aten. “Mensen vertelden mijn ouders altijd dat ze gestraft werden, omdat ze een kind met een beperking hadden.”

Verkrachting op advies van de dokter

Meisjes en vrouwen met een beperking krijgen in Uganda niet alleen vaak te maken met pesterijen, ze worden ook vaker slachtoffer van seksueel geweld, vertelt Racheal: “Stel je voor dat je wordt aangevallen, maar je kunt niet zien wie de dader is. Laat staan vluchten. Een handicap maakt meisjes en jonge vrouwen kwetsbaar en een makkelijk doelwit.”

Daarbovenop komen diepgewortelde mythes rondom een beperking. “Bijvoorbeeld dat je rijk wordt van seks met een meisje met een beperking. Of dat al je pech zou verdwijnen. Zogeheten witch doctors, vaak zelfbenoemde medicijnmannen, geven dit soort mythes als advies mee aan ‘patiënten’. Bijna alle meisjes die een beperking hebben en zwanger zijn, zijn dat omdat ze verkracht zijn.”

Over seksueel geweld praten of aangifte doen is uit den boze. De gemeenschap spreekt dan schande van het meisje en haar familie, benadrukt Racheal. “Vaak durven meisjes pas jaren later iemand in vertrouwen te nemen over wat zij hebben meegemaakt.”

Een levensveranderend bordje

Op een dag liepen Racheal en haar moeder door haar dorp en zag ze een bordje hangen over activiteiten die georganiseerd werden door een groep meisjes en vrouwen met een beperking. “Waar ik vroeger andere kinderen met een beperking meed uit angst om met hen geassocieerd te worden, zocht ik nu juist een manier om met hen in contact te komen. Het voelde als een levensveranderende kans.”

Dat dit bordje het begin zou zijn van haar activistische carrière, had Racheal destijds niet kunnen vermoeden. “In de groep zag ik dat andere meisjes en vrouwen zich niet lieten weerhouden door hun beperking. Dat wilde ik ook. Het was zo’n opluchting om mijn ervaringen met anderen te kunnen delen.”

Tijdens verschillende trainingen leerde Racheal meer over haar rechten en hoe ze vooroordelen over een beperking kan ontkrachten. “Waar ik me vroeger klein maakte, werd ik nu door de groep uitgedaagd om mijn stem te laten horen. Nu ga ik gemeenschappen in en leer ik meisjes en jonge vrouwen op te komen voor zichzelf en hun beperking. Ook maak ik me op scholen en de universiteit hard voor inclusieve faciliteiten zoals toegankelijke toiletten en aangepast onderwijsmateriaal.”

Als She Leads-activist naar de Verenigde Naties

De stichting waarbij Racheal zich aansloot, Integrated Disabled Women Activities, is een van de organisaties uit het She Leads-programma van Plan International, FEMNET, Defence for Children-ECPAT, Terre des Hommes en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Een belangrijk onderdeel van het programma is het ondersteunen en financieren van feministische en door meisjes en jonge vrouwen geleide organisaties, zodat zij kunnen opkomen voor meisjesrechten. She Leads is actief op alle niveaus: lokaal, nationaal én internationaal.

Met She Leads reisde Racheal af naar Genève, waar zij bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties het perspectief van meisjes en jonge vrouwen met een beperking onder de aandacht bracht. “Ik hoor in Uganda zoveel verhalen over uitsluiting, discriminatie en geweld tegen meisjes met een beperking. Het is geweldig om hen te kunnen vertegenwoordigen. Ik ben hun stem hier.”

Vertegenwoordigd in de politiek

Samen met twee andere She Leads-activisten leverde Racheal inspraak op resoluties over meisjesrechten en ging ze in gesprek met afgevaardigden. “Ook heb ik alle lidstaten kunnen toespreken over geweld tegen vrouwen in de politiek. Nog steeds krijgen vrouwelijke politici in Uganda te maken met bedreigingen, online intimidatie en seksueel misbruik. Om de politiek veiliger en inclusiever te maken, moet ook naar de ervaringen van meisjes en vrouwen met een beperking geluisterd worden.”

Op de vraag wat Racheal’s boodschap is voor meisjes met een beperking, is haar antwoord kort. “Jarenlang heb ik mijn beperking niet geaccepteerd. Wanneer je dat wel doet, gaat er een wereld voor je open.”

Over She Leads
She Leads is een vijfjarig programma (2021-2025) van Plan International, Defence for Children-ECPAT, African Women’s Development and Communication Network (FEMNET) en Terre des Hommes, in strategisch partnerschap met het ministerie van Buitenlandse Zaken. We voeren She Leads uit in Uganda, Ethiopië, Kenia, Ghana, Mali, Sierra Leone, Liberia, Libanon en Jordanië en op nationaal en internationaal niveau.