“Het vak van besnijdster is een doodlopende weg”

Aminata (48) heeft tien kinderen. De oudste is dertig, de jongste is anderhalf. Ze is al 28 jaar besnijdster. “Ik heb het vak geleerd van mijn moeder. Zij komt uit een familie van smeden. Traditiegetrouw doen deze families de besnijdenissen. Niet alleen mijn moeder, maar ook mijn grootmoeder was besnijdster.”

Ingewijd in het vak

Ze herinnert zich niks meer van de dag van haar eigen besnijdenis. “Ik weet alleen nog dat ik twaalf of dertien jaar oud was. Toen ik iets ouder werd, mocht ik met mijn moeder mee als zij meisjes moest besnijden. Dat gebeurde toen nog tijdens een ceremonie. Ik keek goed hoe zij het deed. Ik wilde het ook doen, maar iedereen zei dat ik daar nog te jong voor was. Een besnijdster neemt altijd een assistent mee. Toen ik vijftien was, werd ik assistent-besnijdster. Ik moest de kinderen vasthouden en zorgen dat ze rustig bleven. Vervolgens heeft moeder mij verder ingewijd in het vak en toen ik twintig jaar was, kon ik zelf aan de slag als besnijdster. Ik kon niet wachten om te beginnen.”

Wegwerpmesjes en traditioneel poeder

Aminata opent een fluwelen zakje en legt twee platte mesjes zonder lemmet op haar hand. De mesjes hebben de vorm van een smal boomblad. “Kijk, dit zijn de mesjes die ik vroeger gebruikte. Deze heb ik van mijn moeder gekregen, zij gebruikte ze ook. Vroeger werden meisjes uit een dorp allemaal tegelijk besneden. Dan gebruikte ik deze mesjes voor al die meisjes na elkaar. Dat doe ik nu niet meer vanwege de hygiëne. Ik gebruik tegenwoordig wegwerpscheermesjes. Voor elk meisje haal ik een nieuw mesje uit de verpakking.”

Uit de zoom van haar rok haalt ze een zwart plastic zakje. Ze knoopt het touwtje voorzichtig los. “Kijk, in dit zakje bewaar ik het traditionele poeder dat ik op de wond smeer. Dat zorgt ervoor dat het bloeden stopt en het voorkomt ontstekingen. Het zijn verbrande en gemalen bladeren. Deze kruiden koop ik bij een medicijnman die precies weet hoe hij dit soort medicinale poeders moet maken.”

Lees ook: ‘Ik besneed soms wel tien meisjes per dag’

Zonder verdoving

“Ik voel geen medelijden als ik een meisje besnijd. Het is gewoon mijn werk. Ik doe het op verzoek van de ouders. Zij betalen mij CFA 1.000 (ongeveer € 1,50) per kind, plus een stuk zeep. Soms laten besnijdsters zich in natura betalen, bijvoorbeeld met een schaap of een zak rijst. Het kind dat besneden wordt gaat naakt de toiletruimte in. Waarom daar? Geen idee, dat is gewoon zo. Misschien omdat het makkelijk schoon te maken is. Ik gebruik nooit verdoving, geen enkele besnijdster doet dat. Mijn assistent leidt het kind af. De oma kijkt soms mee en leidt het kind ook af. Dan is het gebeurd voordat het kind het doorheeft.

Ik heb nog nooit meegemaakt dat een meisje flauwviel, wel dat ze een hevige bloeding kreeg. Dan geef ik eerst traditionele medicijnen, zoals het zwarte poeder. Als dat niet genoeg is, haalt iemand pijnstillers bij de apotheek. Soms poept een kind op mijn schoot, uit angst of van de pijn. Dan moet de moeder voor mij een pagne complet (een mooie lap stof) kopen, anders kan haar dochter later geen kinderen krijgen. Dat is tenminste wat we zeggen hier. Ik weet niet of dat waar is, maar ouders nemen natuurlijk liever het zekere voor het onzekere.”

De clitoris en het ‘envelopje’ wegsnijden

“De leeftijd waarop ik de meisjes behandel is in de loop van de tijd steeds lager geworden. Ik zie geen meisjes meer die ouder zijn dan zes jaar. Dat willen de mensen niet meer. Ik denk omdat het meisje er zich dan meer van bewust is. Sommige meisjes zijn jonger dan een jaar, maar de meesten zijn tussen de twee en vijf jaar oud.
Ik heb nooit de vagina van meisjes dichtgenaaid. Ik snijd alleen het buitenste, uitstulpende gedeelte van de clitoris weg, plus het deel van de kleine schaamlippen dat de clitoris bedekt. Dat noemen we het envelopje.

Ik heb nog nooit gehoord dat een door mij besneden meisje als volwassen vrouw seksuele problemen heeft. De laatste tijd komen er wel eens mensen bij mij langs met zulke verhalen. Dan vragen ze aan mij: ‘Kan dat komen door besnijdenis?’ Dat hebben ze gehoord op de radio of op de televisie. Ik heb onlangs ook meer over zulke complicaties gehoord toen ik een voorlichtingsbijeenkomst bezocht over besnijdenis, speciaal voor besnijdsters.”

Naar nabijgelegen dorpen

“Het wordt echt minder met het besnijden. Maar ik verdien er nog steeds mijn inkomen mee. Tegenwoordig zijn er geen besnijdenisceremonies meer. Vroeger werden de meisjes kaalgeschoren na de ceremonie en bleven ze een paar weken in het huis van de oudste dame in het dorp. Daarna kwam iedereen samen om te dansen en te zingen. Dat heb je nu ook niet meer. Ik word gebeld door mensen uit dorpen hier uit de buurt en dan reis ik naar ze toe. Ik heb al vier jaar geen meisje meer besneden in ons eigen dorp, maar in naburige dorpen vindt het nog wel plaats. Vaak nemen ouders hun dochter mee naar het geboortedorp van de moeder. Besnijdenis gebeurt sowieso alleen tijdens het winterseizoen, van november tot februari. In de andere maanden zijn de gezinnen te druk met werken op het land.”

Wil je meer weten over de strijd tegen meisjesbesnijdenis? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

De praktijk stopt

“Als ik moet stoppen met mijn werk, dan moet ik wel compensatie krijgen. Naast het besnijden verkoop ik groente en fruit op de markt en mijn man werkt op het gemeentehuis. Maar toch, als ik moet stoppen met besnijden, valt er wel een deel van ons gezinsinkomen weg.

Ik heb wel besloten om het vak niet door te geven aan mijn dochters. Ik heb bewust niet aan een van mijn dochters gevraagd of ze mijn assistent wil worden. Ze zitten op school en doen een vervolgopleiding. Het is niet de moeite om ze dit vak te leren, want het beroep is al aan het verdwijnen. Nu steeds meer mensen over meisjesbesnijdenis praten, zie je dat steeds minder ouders het nog willen voor hun kind. Het vak van besnijdster is een doodlopende weg.”

Dit doet Plan International tegen meisjesbesnijdenis

Met projecten in onder andere Mali, Egypte, Ethiopië, Sudan en Kenia strijdt Plan International al jaren tegen meisjesbesnijdenis. Plan International lobbyt bij nationale en regionale overheden en bij parlementariërs om meisjesbesnijdenis strafbaar te stellen. Daarnaast geeft Plan International voorlichting over de gezondheidsrisico’s en de rechten van meisjes op het gebied van seksuele gezondheid en zelfbeschikking. Ook worden fabels en taboes de wereld uit geholpen tijdens voorlichtingsbijeenkomsten. Plan International werkt samen met besnijdsters, lokale chiefs, dorpsoudsten, religieuze leiders en andere rolmodellen om blijvende gedragsverandering te stimuleren.