Drie generaties in gesprek over menstruatie: “Het was vaak heel ingewikkeld”

Elke maand krijgen miljarden meisjes en jonge vrouwen wereldwijd hun menstruatie. Compleet normaal en heel natuurlijk: het is een teken dat je lichaam functioneert zoals het hoort. Toch gaat menstruatie al eeuwenlang gepaard met mythes en bijgeloof. Vaak worden deze verhalen en de bijbehorende gebruiken van generatie op generatie doorgegeven.

Verstoppen

De 72-jarige Inna uit Togo vertelt haar dochter Esther (36) en haar kleindochter Denise (16) hoe ze zich moest verstoppen toen ze voor het eerst menstrueerde. “We moesten onze moeder of een oudere zus roepen zodat zij ons kon helpen. Het huis binnengaan was strikt verboden.”

Er moest een ruimte langs de weg gevonden worden waar een meisje zich kon afzonderen totdat haar menstruatie voorbij was. “De familie vertelde het hele dorp erover”, herinnert Inna zich. “Vier dagen lang, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat kwamen er dorpsgenoten langs met eten. ’s Avonds kwamen vriendjes en vriendinnetjes langs om met je te praten en samen te zingen.” Zo hielp de hele gemeenschap haar om de tijd door te komen.

Talkpoeder

Als haar menstruatie weer voorbij was en het meisje uit isolatie kwam, bedekte ze zichzelf en haar vriendinnen met talkpoeder. Iedereen kon zien dat het meisje nu een vrouw was geworden. “Nadat ze, bedekt met het poeder, weer terug het dorp in was gelopen nam het meisje een bad. Daarna mocht ze mooie kleren aan en kralen om.”

Maar er was ook een keerzijde. “Mannen en jongens mochten de stoffen die we gebruikten als maandverband absoluut niet zien”, vertelt Inna. “Zelfs onze broers niet. We verstopten ze dus goed. Dat maakte het vaak heel ingewikkeld.

Maandverband is duur

Ook voor haar kleindochter Denise is het niet altijd makkelijk. Ze hoeft zich niet langer af te zonderen, maar menstruatieproducten zijn duur en niet altijd verkrijgbaar. Wereldwijd zijn er daardoor nog altijd miljoenen meisjes die tijdens hun menstruatie niet naar school gaan. “Ik zou willen dat er ook op school maandverband beschikbaar is”, vertelt ze. “Zodat we het kunnen gebruiken zonder erom te hoeven vragen.”

Schaamte

In Nepal vertelt Tilki (67) dat ze zich vroeger vaak schaamde voor haar menstruatie. “Ik was bang en durfde mijn ouders niet te vertellen dat ik voor het eerst menstrueerde”, zegt ze tegen haar dochter Rita (35) en kleindochter Pushpa (16). “Ik had geen idee wat ik moest doen.”

Nu is dat gelukkig anders, voegt Pushpa toe. “Ik kan er gewoon over praten als ik ongesteld ben, maar toch schrok ik de eerste keer wel. Ik vertelde het mijn oudere zus, die het weer tegen mijn tante vertelde en zij hielpen me. Nu weet ik precies wat ik moet doen als ik menstrueer.”

Mythes en voorlichting

Ook moeder Rita doet haar best haar dochters voor te lichten over menstruatie. “We zorgen ervoor dat meisjes goed eten tijdens hun menstruatie. En ik leg ze uit hoe belangrijk het is dat ze hun maandverband regelmatig verschonen.”

Toch gaan er ook nu nog steeds mythes rond over menstruatie. “Sommige klasgenootjes mogen tijdens hun menstruatie niet koken en mogen niet thuis slapen”, vertelt Pushpa. “Ik voel me daar heel ongemakkelijk bij en ben het er niet mee eens.”

Helaas komen niet alle meisjes in Nepal hun menstruatie veilig door. Hoewel het verboden is in het land, worden er nog steeds meisjes en vrouwen naar een hut verbannen omdat ze onrein zouden zijn. Naast de psychologische schade die deze maandelijkse verbanning met zich meebrengt, overlijden er soms zelfs meisjes door hitte, kou of indringers zoals giftige slangen.

Taboe

Een van de grootste problemen, is dat op menstruatie in veel landen wereldwijd nog altijd een taboe rust. In El Salvador is daarom het programma The Power of Red Butterflies opgezet. De achttienjarige Hazel nam deel aan het programma en spreekt nu openlijk over haar menstruatie. Zelfs met haar opa. “Dat was vroeger echt not done”, vertelt ze.

“Zelfs moeders spraken er niet over met hun dochters”, voegt Hazel’s moeder Ana (47) toe. “Simpelweg omdat ook zij de juiste kennis niet hadden. Er zijn zelfs meisjes die geen maandverband durven kopen. Ze schamen zich ervoor.”

Ervaringen delen

Daarom doet Hazel er alles aan om dit taboe te doorbreken. “Ik leerde in het project over mijn lichaam en hoe ik met mijn menstruatie om moest gaan. Ook praatten we met elkaar over onze ervaring als vrouwen. Hoe we ons voelen, de angst waar we mee te maken krijgen. We hebben een hele speciale band.”

Het gevaar van het taboe

Nog altijd is menstruatie wereldwijd omringd door taboes en mythes. Een van de gevaarlijkste mythes is het idee dat een meisje na haar eerste menstruatie klaar is om te trouwen en kinderen te krijgen. Met als gevolg dat meisjes jong worden uitgehuwelijkt en zwanger raken. Een grove schending van hun rechten met mogelijk grote gevolgen voor hun gezondheid en hun toekomstkansen.
Ook gaan veel meisjes als ze ongesteld zijn niet naar school. Bijvoorbeeld omdat er geen aparte toiletten zijn of omdat ze geen maandverband of tampons kunnen betalen en bang zijn om door te lekken. Dit kan er zelfs toe leiden dat meisjes op een gegeven moment helemaal stoppen met school. Dit heeft een enorme impact op hun toekomst.

Dit doet Plan International

Hoe natuurlijk menstruatie ook is, in veel landen zijn er nog veel obstakels die het voor meisjes en vrouwen lastig maken om zich te ontwikkelen. Plan International maakt menstruatie daarom bespreekbaar in de gebieden waar we werken. Zo weten meisjes waar ze aan toe zijn wanneer ze voor het eerst menstrueren, maar leren meisjes én jongens ook dat menstruatie heel normaal is. Daarnaast zetten we ons in voor betaalbare menstruatieproducten en vrouwvriendelijke toiletten waar meisjes hun maandverband kunnen verwisselen en zichzelf kunnen wassen zonder dat anderen dat kunnen zien. Tenslotte werken we samen met nationale en lokale overheden om van menstruatie een prioriteit te maken in beleid en budgetten en van voorlichting over menstruatie een vast onderdeel van het onderwijs te maken.