Dorpshoofd Kukada beëindigde al bijna honderd kindhuwelijken

In Malawi is het voor meisjes heel normaal om als kind te trouwen, met alle gevolgen van dien. Chief Kukada zet zich samen met Plan lnternational in om kindhuwelijken uit te bannen. Ze heeft al bijna honderd huwelijken weten te beëindigen en heel veel kinderen terug naar school gestuurd.

Als je vanuit de hoofdstad Lilongwe naar het zuidoosten van Malawi rijdt, tekent zich tegen de horizon langzaamaan het indrukwekkende bergmassief van Mulanje af. De granieten wanden steken bijna loodrecht omhoog uit een groene deken van thee- en maïsvelden. Over de flanken van de berg slingeren stoffige, rode weggetjes die de verschillende dorpen met elkaar verbinden. In dit landelijke district in het zuiden van Malawi woont de negentienjarige Bertha. Ze groeide op in een van de dorpen en trouwde op haar zestiende met een oudere man, een vriend van de familie. Ze vertelt haar verhaal: “Hij zei dat als we trouwden, dat we verliefd zouden worden en dat mensen tegen ons op zouden kijken. Maar na de bruiloft veranderde alles.”

Bertha kwam terecht in een gewelddadig huwelijk. Het jonge stel leefde in armoede en Bertha’s man nam geen enkele verantwoordelijkheid om zijn steentje bij te dragen, maar ging intussen wel met andere vrouwen naar bed. Na een tijdje raakte Bertha zwanger. “Hij misbruikte me en sloeg me, zelfs toen ik zwanger was”, vertelt Bertha. Haar baby overleefde de bevalling niet.

Soms nog maar elf jaar oud

Het verhaal van Bertha staat niet op zichzelf. Bijna 40 procent van de meisjes in Malawi trouwt voor haar achttiende verjaardag. Sommige meisjes zijn nog maar elf jaar oud. Veel van hen krijgen, net als Bertha, te maken met huiselijk geweld, tienerzwangerschappen en bijbehorende gezondheidsproblemen. Hoewel kindhuwelijken sinds 2017 verboden zijn in het land, worden ze in veel gebieden nog steeds sociaal geaccepteerd. Soms denken ouders dat ze hun dochter zo een betere toekomst kunnen geven. Vaak gebeurt het noodgedwongen, door armoede. Want als een meisje trouwt, verlaat ze het ouderlijk huis en dat verlicht de lasten van het gezin.

Plan International strijdt in Malawi tegen kindhuwelijken. Programmamanager Alinikisa Mphongolo legt uit hoe ze te werk gaat: “Ik werk in de gemeenschappen samen met meisjes, jongens, dorpshoofden, mannen en ouders om de bewustwording te vergroten.” Het hele netwerk rondom een meisje wordt bij de strijd betrokken. Oude gewoontes en opvattingen moeten overboord, zoals de gedachte dat meisjes niets te vertellen hebben en alleen goed zijn om kinderen te baren en het huishouden te doen.

Meisjes overlijden

Een belangrijke rol is weggelegd voor het dorpshoofd. Chief Kukada legt uit hoe in haar gemeenschap kindhuwelijken ontstaan: “Jonge meiden hopen dat oudere mannen hen uit de armoede halen, maar deze meisjes hebben nog niet door dat ze daarmee juist hun toekomst op het spel zetten.” Veel mensen in haar gemeenschap zijn zich niet bewust van de gevaarlijke gevolgen van kindhuwelijken. Meisjes die zwanger worden terwijl hun lichaam nog niet volgroeid is kunnen allerlei gezondheidsproblemen krijgen. “Toen er als gevolg daarvan meisjes in mijn dorp overleden, besloot ik dat ik iets moest doen.”

Chief Kukada strijdt nu al jaren met Plan International tegen kindhuwelijken. “Ik besef wat mijn verantwoordelijkheid is als dorpshoofd. Inmiddels heb ik al veel kinderen terug naar school kunnen sturen en bijna honderd kindhuwelijken weten te beëindigen.” Ze werkt daarbij samen met groepen moeders en jonge vrouwen die zelf zijn ontsnapt aan een onveilig huwelijk en meisjes daar nu voor willen behoeden. Kukada laat geen misverstand bestaan over het doel: “Ik wil dat geen enkel meisje in mijn gemeenschap als kind trouwt.”

Terug naar school

Ook de moeder van Bertha ziet uiteindelijk dat het zo niet langer gaat en stapt naar het dorpshoofd om hulp te vragen. Bertha’s man blijft haar misbruiken, ook na de bevalling van haar doodgeboren kindje. Ze raakt opnieuw zwanger en krijgt deze keer een gezonde dochter, maar het geweld gaat door. Totdat de signalen worden opgepikt door een supportgroep van Plan International die meisjes als Bertha ondersteunt. “Ze vertelden me dat ik hulp kon krijgen en terug naar school zou kunnen”, vertelt Bertha.

Ze neemt de dappere stap en keert terug naar de klas. In het begin was dat moeilijk, vertelt ze. Ze voelde zich onzeker en had het gevoel dat andere meisjes over haar roddelden. “Ik twijfelde aan mezelf. De mensen van de supportgroep en mijn moeder hebben me enorm geholpen. Ze zeiden dat ik het verleden moet laten rusten en vooruit moet kijken, dat gaf me zelfvertrouwen.”

Ervaringen delen

Het programma tegen kindhuwelijken in het district Mulanje begint zijn vruchten af te werpen, ziet Mphongolo: “Dankzij de verschillende initiatieven zien gemeenschappen nu de noodzaak om kindhuwelijken niet meer toe te staan.” Ze bewondert de veerkracht van meisjes die verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt. “Het mooiste van mijn werk is als een meisje, dat uit een moeilijke situatie komt, opbloeit en opstaat voor haar eigen rechten en die van andere meisjes.”

Bertha woont inmiddels niet meer bij haar man. Ze praat in haar gemeenschap met meisjes en jonge vrouwen en deelt haar eigen ervaring met ouders om ze bewust te maken van de gevolgen van te jong trouwen. Verder richt ze zich op haar opleiding: “Na de middelbare school wil ik een opleiding tot verpleegkundige gaan volgen. Pas als ik onafhankelijk ben, besluit ik of ik weer wil trouwen.” Bertha weet nu dat ze ‘nee’ mag zeggen en ze zal er alles aan doen om haar eigen dochter te behoeden voor een kindhuwelijk. “Ik zal haar mijn verhaal vertellen, de goede en de slechte dingen. En als ze mijn advies opvolgt, weet ik zeker dat ze een mooie toekomst tegemoet gaat.”