“Bij de gezondheidscentra krijgen zwangere meisjes op hun kop, geen wonder dat ze er niet naartoe gaan!”

Op praten over seks ligt in Zambia een groot taboe. Veel jongeren, en met name meisjes en jonge vrouwen, weten daarom niet hoe ze zich moeten beschermen tegen ongewenste zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen. Ook wanneer meisjes menstrueren weten ze vaak niet wat ze moeten doen. “Meisjes stoppen daardoor met school, of missen maandelijks een paar dagen. En dat houdt de ontwikkeling van ons land tegen.”

Aan het woord is Mike (24), een jonge activist die zich in Zambia inzet voor de rechten van meisjes en jonge vrouwen. “Ik kom uit een huishouden met veel vrouwen en zag daar waar vrouwen allemaal toe in staat zijn. Maar ik zag ook dat mijn jongere zusje op veel te jonge leeftijd zwanger werd. Daardoor realiseerde ik me hoe weinig kennis jongeren in Zambia hebben over seksuele gezondheid. Het motiveerde me om in actie te komen en me uit te spreken.”

“Ons land zou ervan profiteren als alle meisjes naar school gaan”

Want, zo stelt Mike, het feit dat meisjes en jonge vrouwen niet dezelfde rechten kunnen benutten als jongens en mannen, staat de ontwikkeling van het land in de weg. “Men zegt vaak: ‘Waar meisjes naar school gaan, leert de hele gemeenschap’. Toch is het vaak zo dat alleen jongens naar school kunnen gaan of een opleiding af kunnen maken. Meisjes worden daardoor achtergesteld. Ik weet zeker dat er enorm veel meisjes zijn met geweldige ideeën die Zambia verder kunnen helpen, maar omdat ze geen opleiding hebben gevolgd neemt niemand ze serieus. Als meer meisjes naar school kunnen gaan, kunnen ze hun ideeën delen. Ons land zou daar enorm van profiteren.”

Superieur

Helaas is nog lang niet iedereen daarvan overtuigd. “Zelfs mijn leeftijdsgenoten zijn het niet altijd met me eens”, vertelt Mike. “Ook zij geloven vaak nog dat mannen superieur zijn aan vrouwen. Dat het de taak van de vrouw is om het huishouden te doen en voor de kinderen te zorgen, en dat de man geld moet verdienen om voor zijn gezin te zorgen. Maar alles wat een man kan, kan een vrouw ook. En vice versa. Ik vind het jammer dat ik hen hier nog van moet overtuigen, want ik denk dat we als jongeren samen een vuist zouden moeten maken om op te komen voor de rechten van vrouwen en de ontwikkeling van ons land.”

Eigen organisatie

Mike focust in zijn activisme in het bijzonder op seksuele voorlichting en leert zijn leeftijdsgenoten alles over anticonceptie, menstruatie en gezondheidszorg. Want, zo stelt hij, dit is cruciaal om meer meisjes naar school te laten gaan. “Ik zette hiervoor mijn eigen organisatie op, waarmee ik met jongeren en kinderen die op straat leven in gesprek ga over hun seksuele rechten en gezondheid. We delen voorbehoedsmiddelen uit en helpen meisjes die geen geld hebben om maandverband te kopen aan de juiste materialen om zelf herbruikbaar maandverband te maken. Via radiospotjes bereikten we hiermee ook jongeren in meer afgelegen gebieden.”

Dat harde werk bleef niet onopgemerkt. Hij kreeg een prijs van SRHR Africa Trust (SAT) en begon met hen samen te werken om nog veel meer jongeren te bereiken. Zo kwam hij ook in aanraking met het Break Free!-programma dat Plan International samen met SAT en FAWE uitvoert. “Ik ben er enorm trots op dat jongeren me nu weten te vinden wanneer ze advies of middelen nodig hebben, maar we zijn er nog lang niet. Tienerzwangerschappen, soa’s en hiv-besmettingen komen in Zambia nog altijd heel veel voor en daardoor kunnen heel veel meisjes hun opleiding niet afmaken. Die cijfers baren me zorgen.”

Het systeem veranderen

Om dat tegen te gaan, moet het hele systeem veranderen, zegt Mike. “We hebben nu wel gezondheidscentra waar jongeren terechtkunnen met vragen over seks en menstruatie, maar dat kan lang niet overal. Vaak worden jongeren niet serieus genomen of krijgen ze op hun kop van volwassenen die er werken. Geen wonder dat ze niet naar de kliniek durven komen! We moeten toe naar een systeem dat vriendelijk is tegen jongeren en begrip toont, alleen dan kunnen we het aantal tienerzwangerschappen, onveilige abortussen, kindhuwelijken en soa’s terugdringen.”

Hoe?

De vraag die dan nog rest, is hoe? “Door de juiste, inclusieve informatie voor iedereen beschikbaar te stellen en door echt te luisteren naar de problemen van jongeren. Er gaan in Zambia veel mythes rond over anticonceptie. Men denkt dat voorbehoedsmiddelen niet veilig zijn, maar niets is minder waar. Ze gaan volledig voorbij aan de positieve effecten, terwijl die veel groter zijn. Als jongeren en ouderen hierover met elkaar in gesprek kunnen gaan, zouden we een hoop problemen kunnen voorkomen en informatie met elkaar kunnen delen. Als wij als jongeren samen één stem kunnen vormen, het liefst internationaal, kunnen we heel veel bereiken.”

Break Free! is een vijfjarig programma (2021-2025) dat, in strategisch partnerschap met het ministerie van Buitenlandse Zaken, wordt uitgevoerd in negen Afrikaanse landen: Burkina Faso, Ethiopië, Kenia, Malawi, Mali, Mozambique, Niger, Sudan en Zambia. We werken ook nauw samen met de Zimbabwaanse organisatie Rozaria Memorial Trust en het KIT Royal Tropical Institute. Samen met jongeren en lokale jongerenorganisaties zetten we ons in voor de preventie van kindhuwelijken en tienerzwangerschappen en voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren.