Dossier WASH: Betere hygiëne en sanitaire voorzieningen in Afrika
Community Led Total Sanitation (CLTS) in Afrika
Feiten over sanitatie in Afrika
- 2,3 miljard mensen – dat is een op de drie mensen in de wereld – hebben geen hygiënisch toilet. Wanneer mensen hun behoefte in de buitenlucht doen, verspreiden ziektes zich razendsnel en raken waterbronnen vervuild.
- Wereldwijd sterven elk jaar 480.000 kinderen onder de vijf jaar aan diarree, veroorzaakt door slechte hygiëne, het ontbreken van goede sanitaire voorzieningen en veilig drinkwater.
- Door slechte wc’s op school en het ontbreken van aparte wc’s voor meisjes gaan veel meisjes voortijdig van school, vooral als ze in de puberteit komen en ongesteld worden. Alleen al in Sub-Sahara-Afrika loopt een op de tien meisjes hierdoor een schoolopleiding mis.
- De helft van de patiënten in ziekenhuizen in ontwikkelingslanden ligt daar met ziektes die het gevolg zijn van een gebrek aan hygiëne.
- Door slechte hygiëne en gebrek aan veilig drinkwater en goede sanitaire voorzieningen lopen landen in Sub-Sahara Afrika jaarlijks veel inkomsten mis. Het totaal van deze misgelopen inkomsten is groter dan de waarde van de ontwikkelingshulp aan het gehele Afrikaanse continent in één jaar.
Door de gemeenschap geleide totale sanitatie
CLTS richt zich vooral op bewustwording en gedragsverandering. Het mobiliseert een gemeenschap om (gezamenlijk) te veranderen, nodigt uit tot innovatie en zet aan tot actie. Plan bouwt daarom geen toiletten, maar helpt mensen om zelf toiletten te bouwen met de lokale middelen die ze beschikbaar hebben, zodat uiteindelijk iedereen in het dorp een eigen zelfgebouwd toilet heeft. Dit bevordert de zelfredzaamheid en het nemen van eigen verantwoordelijkheid, waardoor mensen niet afwachten tot Plan of een andere NGO komt helpen als hun wc kapot is.
CLTS werkt in ieder land anders. In Ethiopië bijvoorbeeld zijn scholen de grote aanjagers van het programma. Leerkrachten vertellen hun leerlingen over het belang van goede hygiëne en sanitatie. In Uganda zijn dorpsgezondheidsteams de voortrekkers. Zij zorgen ervoor dat iedereen in de gemeenschap bijdraagt. Dorpen die 100% ODF (Open Defecation Free) zijn, krijgen feestelijk een certificaat uitgereikt van de lokale overheid.
Stand van zaken van het programma
- 2,2 miljoen mensen hebben een eigen toilet gebouwd.
- Op 569 scholen zijn de toiletten verbeterd en zijn leerlingen bewust van het belang van goede hygiëne.
- In Uganda hebben 171 gemeenschappen het certificaat 100% ODF verkregen.
- In Ethiopië zijn 925 CLTS-trainers opgeleid; in Uganda kregen 362 leden van dorpsgezondheidsteams en 160 leiders de CLTS-training.
- In Kenia zijn verschillende veldjes, die voorheen gebruikt werden om te poepen, omgetoverd tot schoolplein of groentetuin. Dit was een goede motivatie voor gemeenschappen, want land is schaars, zeker in de stedelijke gebieden.
- In Ethiopië zijn 2 centra geopend waar mensen tegen een betaalbare prijs onderdelen voor een wc kunnen kopen.
- Overheden van de deelnemende landen hebben de CLTS-aanpak omarmd en opgenomen in hun beleidsaanpak, ook buiten de Plan-projectgebieden. Plan blijft ondertussen lobbyen, omdat veel regeringen niet genoeg middelen en menskracht inzetten om CLTS te ondersteunen.
Geleerde lessen
- CLTS is een methode waarmee de kracht van gemeenschappen wordt versterkt. Een van de effecten is dat vrouwen de kans krijgen om een leidende rol te nemen. Veel vrouwen en meisjes op scholen pakken die kans met beide handen aan, maar verandering van genderrollen gaat meestal in kleine stapjes. De rol van vrouwen en meisjes verdient nog meer aandacht in dit programma.
- Als gevolg van klimaatverandering kennen veel landen extreem droge en dan weer heel natte periodes. In de droge tijd is de grond in sommige gebieden te hard om zomaar een gat voor een latrine te graven. Het is belangrijk dat er in de dorpen voldoende kennis aanwezig is om dit soort problemen op te lossen.
Feiten & cijfers
Project: Empowering self-help sanitation of rural and peri-urban communities and schools in Africa
Doel: Hygiëne en sanitaire voorzieningen verbeteren voor 2,5 miljoen mensen in 841 dorpen en 742 scholen in Ethiopië, Uganda, Kenia, Malawi, Zambia, Ghana, Sierra Leone en Niger. Zuigelingen- en kindersterfte terugdringen en de levensomstandigheden in plattelandsgemeenschappen en peri-urbane gebieden verbeteren door het gezamenlijk verbeteren van de sanitaire voorzieningen en hygiëne.
Looptijd: 2009 – 2015
Budget: € 9,5 miljoen, waarvan 4,5 miljoen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en € 2 miljoen van Plan. Met het bouwen van hun eigen latrines dragen gemeenschappen zelf € 2 miljoen bij.
Donor: ministerie van Buitenlandse Zaken en Plan
Rol van Plan Nederland: Overall management van het programma, technische ondersteuning aan de Plan-landenkantoren in Afrika en het delen van programma- en onderzoeksresultaten en geleerde lessen op nationale en internationale podia en met het schrijven van papers.