Vier vragen over tienerzwangerschappen

In welke landen raken veel tieners zwanger? En wat is nou eigenlijk het verschil met tienerzwangerschappen in Nederland? Dit soort vragen krijgen we vaak. Adeline Bennink van ons Child Protection Team geeft antwoord op de meest gestelde vragen over tienerzwangerschappen.

Waar komen tienerzwangerschappen vooral voor?

“Tienerzwangerschappen zijn een wereldwijd probleem. Wel zie je dat tienermeisjes in ontwikkelingslanden hier vaker mee te maken krijgen. In ontwikkelingslanden bevallen elk jaar ongeveer 18,5 miljoen meisjes waarvan er 2,5 miljoen nog geen zestien zijn. Elk jaar ondergaan ook zo’n 3,9 miljoen meisjes een onveilige abortus.”

“Er zijn meerdere oorzaken van tienerzwangerschappen, waaronder armoede, genderongelijkheid, seksueel geweld, (gedwongen) kindhuwelijken en het gebrek aan onderwijs. Ook zijn er onvoldoende systemen en instellingen die de rechten van meisjes zouden moeten beschermen. Meisjes en jongens hebben bijvoorbeeld geen of weinig toegang tot voorbehoedsmiddelen of informatie over seksuele gezondheid. Daarnaast zijn zij en hun omgeving zich vaak niet bewust van hun rechten en missen zij de juiste kennis, waardoor tienermeisjes vaak niet zelf kunnen bepalen met wie of wanneer ze kinderen krijgen. Tienerzwangerschappen komen ook vaak voort uit traditionele praktijken en gewoonten, zoals overgangsrituelen tijdens de puberteit of meisjesbesnijdenis. Vanaf dat moment wordt een meisjes gezien als vrouw en dus geschikt voor het moederschap.”

In Nederland raken tieners ook zwanger, wat is het verschil met landen als Nicaragua, Malawi of Zambia?

“Tienerzwangerschappen in zowel Nederland als landen als Nicaragua, Malawi of Zambia hebben enorm veel impact op de levens van tienermeisjes. Het kom alleen veel minder voor in Nederland. En áls Nederlandse tieners zwanger raken, dan zijn er veel meer gezondheidsinstellingen en sociale voorzieningen die hen kunnen opvangen en ondersteunen. In landen waar veel armoede heerst is dit niet het geval. Ook de oorzaken van tienerzwangerschappen zijn vaak anders.”

“In bijvoorbeeld Latijns-Amerika en Afrika denken veel meisjes te kunnen ontsnappen aan de armoede en het geweld thuis door jong te trouwen en moeder te worden. Daarnaast verwacht de maatschappij van hen een toekomst als huisvrouw en moeder. Ook is het voor tienermeisjes (en hun seksuele partners) lastig om aan moderne voorbehoedsmiddelen te komen, als ze al van het bestaan afweten. Ze zijn bijvoorbeeld niet beschikbaar of de jongeren hebben er geen geld voor. Voor ongetrouwde meisjes is het sowieso not done om voorbehoedsmiddelen te gebruiken; ze horen nog geen seks te hebben. Daarnaast groeien meisjes en jongens op met het idee dat de stem van een meisje veel minder waard is dan die van een jongen. Als een jongen geen voorbehoedsmiddel wil gebruiken, hebben de meisjes geen recht van spreken. Maar weinig meisjes hebben kennis van hun rechten of weten hoe ze deze moeten claimen.”

“In de landen waar wij werken komen veel kindhuwelijken voor. Tienerzwangerschappen en kindhuwelijken gaan vaak hand in hand. Enerzijds zal een meisje dat jong trouwt vaak ook op jonge leeftijd moeder worden, anderzijds is zwangerschap voor veel meisjes en hun ouders een reden om jong te trouwen.”

Wat is de beste manier om tienerzwangerschappen te voorkomen?

“Omdat tienerzwangerschappen zoveel oorzaken kunnen hebben, werken we met verschillende strategieën en doelgroepen.

We informeren meisjes en jongens door middel van trainingen en voorlichtingscampagnes over seksualiteit en geboorteplanning. Zo leren meisjes hoe ze goed onderbouwde beslissingen kunnen nemen over hun seksuele gezondheid, hun lichaam en hun toekomst. Ze krijgen meer zelfvertrouwen en vaardigheden om voor zichzelf op te komen. Jongens leren over gelijke rechten, kansen en mogelijkheden voor meisje en jongens en dat zij de stem van meisjes moeten respecteren.

Daarnaast zetten we ons in voor het verbeteren van de seksuele en reproductieve gezondheidszorg zodat jongeren de informatie en zorgverlening krijgen waar zij behoefte aan hebben. We trainen gezondheidswerkers om de juiste voorlichting en zorg te geven aan jongeren maar roepen ook overheden en scholen op om seksuele voorlichting en voorbehoedsmiddelen beter toegankelijk te maken voor adolescente meisjes en jongens.”

“Ook werken we aan het veranderen van de houding en het gedrag van de lokale bevolking en invloedrijke personen en rolmodellen zoals ouders, leerkrachten, traditionele en religieuze leiders, maatschappelijk werkers en gezondheidswerkers. Seksuele voorlichting voor jongeren kan niet langer een taboe zijn!”

“Tenslotte zetten we ons in voor betere onderwijskansen en economische perspectieven voor adolescente meisjes, waardoor zij alternatieven hebben die hen weerbaarder maken tegen tienerzwangerschappen en kindhuwelijken.”

Op de hoogte blijven van hoe Plan o.a. tegen tienerzwangerschappen strijdt? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Zie je al verbetering?
“Wereldwijd neemt gelukkig het aantal tienerzwangerschappen af. Door de projecten zijn meisjes zich meer bewust van hun rechten. Ze zijn mondiger en beter in staat hun rechten te claimen. Ook lokale leiders spreken zich uit tegen kindhuwelijken en tienerzwangerschappen. Gezondheidswerkers stemmen nu hun zorg beter af op de behoeften van jongeren.”

“In veel gebieden werken we samen met organisaties die anticonceptiemiddelen vertrekken. Het taboe hierover wordt doorbroken. Meisjes en jongens zijn beter op de hoogte van de risico’s van onveilige seks en weten hoe ze zwangerschappen moeten voorkomen. Meisjes willen hun school afmaken en pas op een latere leeftijd aan kinderen beginnen. Jongens hebben meer respect voor meisjes, hun mening en hun keuzes en zien in dat zij gelijke kansen moeten hebben.”

“Maar we zijn er nog lang niet. Want ook al zien we het aantal tienerzwangerschappen dalen, we zien ook dat voor vrouwen en meisjes het recht op zelfbeschikking op eigen lijf, seksualiteit en toekomst steeds verder wordt teruggedrongen. Miljoenen meisjes hebben geen kans op een gezond en rechtvaardig bestaan. We moeten de hardnekkige tradities en rolpatronen blijven bestrijden en dit vraagt een lange adem.”