Opinie: Wie denkt dat oorlog mannenwerk is, bereikt nooit vrede

Investeer in de positie van vrouwen en meisjes, betoogt Garance Reus-Deelder van Plan International. Dan maakt vrede meer kans.

Dit opiniestuk is op 12 oktober 2024 gepubliceerd in Trouw.

Kun je je voorstellen dat je je kleren zou uittrekken om een burgeroorlog te beëindigen? Dat dreigement gebruikten tweehonderd Liberiaanse vrouwen om mannelijke onderhandelaars aan de vredestafel te houden. Met dagelijkse sit-ins, lezingen en vredescomités probeerden de vrouwen maandenlang het vredesproces te beïnvloeden. Totdat zij als ultiem verzet alle uitgangen blokkeerden van het conferentiehotel waar het leger met de rebellen sprak. Toen die via de ramen wilden ontsnappen dreigden de vrouwen zich ter plekke uit te kleden, een provocerende actie in de Liberiaanse cultuur. Hun vastberadenheid hield de onderhandelaars niet alleen bijeen, maar bracht ook vrede in het land.

Dat deze vrouwenbeweging zich zo nadrukkelijk een plek moest toe-eigenen in het vredesproces, toont aan hoe minimaal hun formele inspraak was. Vredesonderhandelingen worden vaak gedomineerd door mannen die een oorlog willen winnen en daarbij de onderliggende oorzaken van onrust en conflict vergeten. De helft van de vredesakkoorden sneuvelt binnen vijf jaar.

Ook in lopende vredesonderhandelingen, zoals die voor Soedan, Gaza of Jemen, komen voornamelijk mannen bijeen die willen weten hoe de posities na een staakt-het-vuren verdeeld zijn. Deze week spreken Kamerleden over humanitaire hulp in ’s werelds hevigste oorlogen. Maar wie vrede en stabiliteit wil bevorderen, biedt vrouwen een plek aan de vredestafel.

Meer dan slachtoffers

In oorlogstijd worden vrouwen vaak enkel gezien als slachtoffers. Inderdaad, conflict treft hen disproportioneel: verkrachting is een doelbewust oorlogswapen en wanneer gezinnen uit elkaar vallen en politie en kinderbescherming minder operationeel zijn, nemen kindhuwelijken, seksuele uitbuiting en vrouwenhandel toe. Alleen al omdát vrouwen een andere kant van oorlog zien, moeten zij kunnen meepraten over de oplossing.

Bovendien concludeert het International Peace Institute, na analyse van 182 vredesprocessen: wanneer vrouwen inspraak hebben, stijgt de kans met 20 procent dat vredesakkoorden minstens twee jaar standhouden en met 35 procent dat een vredesakkoord vijftien jaar duurt. Vrouwelijke vredesonderhandelaars geven meer prioriteit aan de wederopbouw van hun gemeenschap, verzoening tussen bevolkingsgroepen en aan de vraag of routes naar scholen, markten en waterputten weer veilig zijn. Hierdoor stijgt de kans op duurzame vrede.

Lees ook: Met Leaders of Peace kijken we naar de onderliggende problemen van geweld

Enkel vrouwelijke adviseurs van de VN of de Afrikaanse Unie toevoegen is daarom niet genoeg. Vrouwen uit het conflictgebied zelf, of lokale vrouwenrechtenorganisaties, kennen de oorzaken van conflicten en ongelijkheid in gemeenschappen. Ze zorgen daarmee voor voldoende steun in de gemeenschap voor vredesbehoud.

De koning sprak tijdens Prinsjesdag over een ‘wereld vol brandhaarden’ Daarin kan Nederland onmogelijk in isolement de veiligheid garanderen. Gelukkig hoeft dat ook niet. Uit onderzoek van Plan International in tien grote conflictgebieden blijkt dat (jonge) vrouwen willen meepraten over vrede en conflictpreventie.

Chief Margaret bestiert de lokale rechtbank

Investeren in deze vrouwen via ontwikkelingssamenwerking loont. Eerder dit jaar ontmoette ik Chief Margaret, drie jaar terug nog de enige vrouwelijke leider in haar gemeenschap in Zuid-Soedan. Ze bestiert de lokale rechtbank die conflicten tussen bevolkingsgroepen oplost. Met Nederlandse steun aan Zuid-Soedanese vrouwenrechtenorganisaties kent de gemeenschap inmiddels elf vrouwelijke leiders die werken aan vertrouwen in de rechtspraak in een land waar de herinneringen aan oorlog nog vers zijn.

De bezuinigingen van dit kabinet op ontwikkelingssamenwerking zijn een klap in het gezicht van zulke vrouwen. Als het kabinet echt stabiliteit wil bevorderen die ook Nederland ten goede komt, dan is de oplossing: investeer in vrouwen.