“Met Leaders of Peace kijken we naar de onderliggende problemen van gendergerelateerd geweld”

Geweld tegen meisjes en vrouwen komt wereldwijd nog veel te vaak voor. Zuid-Sudan is geen uitzondering; het kampt met grote genderongelijkheid en een veelzijdige, gewelddadige crisis. Vrouwen zijn niet vertegenwoordigd in de besluitvorming op lokaal en nationaal niveau. Het Leaders of Peace-programma van Plan International en vier partnerorganisaties werkt aan een inclusieve samenleving waarin meisjes en vrouwen zich veilig voelen en een belangrijke rol spelen in de totstandkoming van duurzame vrede. Janine Bannwart (Humanitarian Programme Officer) vertelt meer over Leaders of Peace. Ze is net terug uit Zuid-Sudan.

In Leaders of Peace wordt er aan de ene kant gewerkt aan betere bescherming van meisjes en vrouwen. Dit omvat bescherming tegen gendergerelateerd geweld, psychosociale zorg voor vrouwen die slachtoffer zijn geworden van geweld en het versterken van het rechtssysteem. Aan de andere kant wordt gewerkt aan langdurige, duurzame verandering in beleid en in de maatschappij, waarbij meisjes en vrouwen actief en betekenisvol worden betrokken bij vredesonderhandelingen.

Janine Bannwart, coördinator van Leaders of Peace bij Plan International in Nederland, is net terug uit Zuid-Sudan. Daar was ze aanwezig bij het ABC Court National Forum in de hoofdstad Juba. Lokale leiders, justitie- en politiepersoneel kwamen bijeen om geweld tegen meisjes en vrouwen te bespreken en kennis uit te wisselen. De Nederlandse ambassadeur Jelte van Wieren heeft ook een toespraak gehouden waarin hij zijn steun voor het programma uitte en pleitte voor een sterker rechtssysteem.

Diezelfde week startte de Orange the World campagne die wereldwijd aandacht vraagt voor geweld tegen meisjes en vrouwen. In dit kader vertelt Janine over Leaders of Peace, haar ervaringen in Zuid-Sudan en wat we kunnen doen tegen gendergerelateerd geweld.

Crises en genderongelijkheid in Zuid-Sudan

“Zuid-Sudan heeft te maken met een veelzijdige crisis. Vergeet niet dat het één van de jongste landen ter wereld is; het is pas tien jaar oud. Door een lange burgeroorlog hebben meer dan 1,5 miljoen mensen het leven verloren. Veel inwoners zijn ontheemd  en er is nog steeds gewapend conflict. Ook voelt Zuid-Sudan de effecten van klimaatverandering, heeft het een zwakke economie en overheid en is er een grootschalig voedseltekort. Als er crisis is worden vrouwen disproportioneel hard geraakt. Deze problemen versterken elkaar voortdurend.

Als we het over gendergerelateerd geweld hebben, hebben we het ook over seksueel geweld. Meer dan 65 procent van vrouwen en meisjes in Zuid-Sudan heeft fysiek seksueel geweld meegemaakt nog voor hun achttiende levensjaar. Met Leaders of Peace kijken we niet alleen naar het geweld zelf, maar ook naar de onderliggende problemen. Wat voor rol spelen vrouwen in de maatschappij en wat is de culturele context? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat vrouwen een gelijkwaardige plek in de maatschappij krijgen en dat ze zich veilig en gesterkt voelen?”

Wat doet Leaders of Peace aan geweld tegen meisjes en vrouwen

“Overlevenden van geweld hebben voorzieningen, psychosociale hulp en ondersteuning nodig. Geweld tegen meisjes en vrouwen komt vaak voor en het is niet makkelijk om de misdaden te berechten. Dat moet veranderen. We zien een kans om samen met bijvoorbeeld de politie, gevangenispersoneel en lokale leiders verandering te brengen in de mentaliteit over vrouwenrechten en gendergelijkheid.

Op gemeenschapsniveau maken we gendernormen bespreekbaar, want door ongelijke gendernormen en zwak bestuur worden mannen vaak niet verantwoordelijk gehouden voor het geweld dat ze aanrichten tegen meisjes en vrouwen. Ook trainen we groepen in de gemeenschap, autoriteiten en Justitie personeel hoe ze overlevenden beter kunnen begeleiden in het verwerken van trauma en het opkomen voor hun rechten. Op nationaal en internationaal niveau doen we aan lobby en belangenbehartiging om vrouwen en jongeren bij het vredesproces en besluitvorming te betrekken.”

Samenwerking met partners uit Zuid-Sudan

“Een kracht van Leaders of Peace is onze samenwerking met de NGO’s AMA en EVE uit Zuid-Sudan. Zij begrijpen tot in de kern hoe complex het probleem is. Het maakt een wereld van verschil om te werken met collega’s die uit het land komen en de nuances van het conflict in Zuid-Sudan aanvoelen. Met dit partnerschap kunnen we de context beter begrijpen en de kernoorzaken aanpakken.

Onze collega’s gaan op bezoek in de vijf verschillende gemeenschappen waar we werken en zoeken persoonlijk contact. Ze werken bijvoorbeeld samen met lokale rechtbanken en autoriteiten op alle bestuursniveaus. Dankzij de ervaring die ze meebrengen weten ze hoe gevoelige onderwerpen het best aangekaart kunnen worden, zoals seksueel geweld. Ze brengen belangrijke spelers bij elkaar om te overleggen hoe de nationale lobby voor gendergelijkheid aangepakt kan worden. De expertise van AMA en EVE is essentieel.”

Het ABC Court National Forum in Juba

“Op het Forum kwamen belangrijke spelers samen die werkzaam zijn in Justitie, zoals politie- en gevangenispersoneel evenals leiders uit de regio’s waar we werken. Er is besproken waar ze in hun eigen regio tegenaan lopen. Wat mij meteen opviel is dat er vooral mannelijke leiders aanwezig waren. Er was één vrouwelijke chief. De andere vrouwen die aanwezig waren hadden meer ondersteunende functies. In totaal waren er 44 mannen en 15 vrouwen. Beter dan niks, maar het is noodzakelijk om erachter te komen waarom niet meer vrouwen een besluitvormingspositie hebben. En hoe kunnen wij dit stimuleren?

Het werd me snel duidelijk dat er echt een sterke wil was onder de deelnemers om gendergelijkheid te bespreken. HealthNet TPO, een van onze alliantiepartners, gaf een presentatie over trauma en PTSS; wat het is en hoe het eruit kan zien. Ze benadrukten het belang van psychosociale steun voor overlevenden van gendergerelateerd geweld.”

Wat kunnen wij doen tegen gendergerelateerd geweld?

“Dit vind ik een ontzettend belangrijke vraag. Het onderstreept dat gendergerelateerd geweld niet alleen in het buitenland gebeurt, maar ook in Nederland. Voor de coronapandemie had 45 procent van vrouwen fysiek en/of seksueel geweld meegemaakt, waarvan het merendeel thuis plaats vond. Thuis is dus niet voor iedereen een veilige plek. Doordat we tijdens de lockdowns gedwongen thuis zaten zijn de meldingen van gendergerelateerd geweld in het afgelopen jaren gestegen.

Dus wat kunnen we doen? Het moet echt gaan om vrouwen versterken en hun rechten beschermen. We moeten allemaal, jongens en mannen meegerekend, weten wat lichamelijke autonomie betekent, daders aansprakelijk houden en beter naar elkaar luisteren. Begrijp je wat toestemming inhoudt? Dat is belangrijk. Nee betekent nee. Praat met elkaar, luister naar hen die gendergerelateerd geweld hebben meegemaakt en geloof ze.

Je kan ook organisaties in je gemeenschap steunen die tegen gendergerelateerd geweld strijden en overlevenden ondersteunen. Er zijn veel acties, dus zoek ze op! Je kan een donatie doen of vrijwilligerswerk doen. Blijf er in ieder geval over praten en bescherm diegenen die slachtoffer zijn geworden van gendergerelateerd geweld.”

Leaders of Peace is een vijfjarig programma (2021 – 2025) dat wordt uitgevoerd in vijf regio’s in Zuid-Sudan: Unity, Lakes, Western Equatoria, Eastern Equatoria en Central Equatoria. Plan International werkt samen met HealthNet TPO, PAX en de NGO’s EVE en AMA uit Zuid-Sudan. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is strategisch partner.