“Meisjes en vrouwen moeten hun eigen keuzes kunnen maken”

Veel jongeren moeten hun weg vinden zonder goede informatie over Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR), terwijl die essentieel is voor hun ontwikkeling. Bovendien worden meisjes geconfronteerd met schadelijke gendernormen en -praktijken waardoor ze geen inspraak hebben op belangrijke besluitvorming. Het Break Free!-programma wil hier verandering in brengen. Rose Dolo, Robert Athewa en Judith Pangani zijn betrokken bij het programma en vertellen over hun visie en doelen.

Rose Dolo, Project Lead voor Break Free! bij Plan International Mali: “Met het Break Free!-programma willen we ervoor zorgen dat de stem van meisjes en jonge vrouwen gehoord wordt. Jongeren moeten hun rechten kunnen uitoefenen. We zullen hen daarom vanaf het begin bij het programma betrekken en zij zullen het proces helpen leiden. Door pleitbezorging hopen we praktijken en beleid te veranderen.

We zullen ook trainingen geven en informatie verstrekken over Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten. Het kindhuwelijk is een van de hoofdthema’s waar we ons mee bezig zullen houden. In Mali mogen meisjes bijvoorbeeld trouwen als ze 16 jaar oud zijn. We hopen die wet te veranderen want we moeten meisjes en jonge vrouwen beschermen tegen schadelijke praktijken. Ik ben erg blij dat FAWE (Forum for Africa Women’s Educationalists) en SAT (SRHR Africa Trust) onze partners zijn in dit programma, zodat we onze krachten kunnen bundelen.”

“Meisjes moeten zich kunnen ontwikkelen”

Robert Athewa, Break Free!-coördinator voor FAWE in Kenia: “Ons belangrijkste doel is dat jongeren hun recht kunnen uitoefenen om vrij van meisjesbesnijdenis, kindhuwelijken en tienerzwangerschappen te leven, ondersteund door maatschappelijke organisaties. Daarom werken we samen met verschillende partners om de stem van meisjes en jonge vrouwen te versterken. We bevinden ons nu in de beginfase van het programma. Door de gevolgen van COVID-19 hebben we enige vertraging opgelopen.

We zullen samenwerken met verschillende maatschappelijke organisaties (CSO’s) en door jongeren geleide CSO’s om de capaciteit te versterken, de beleidsuitvoering te beïnvloeden en om hopelijk wetgeving te veranderen. Het is zo belangrijk dat meisjes naar school kunnen gaan en dat ze hun dromen kunnen waarmaken”. Rose: “Meisjes en jonge vrouwen moeten de kans krijgen om docent, piloot of arts te worden, om zichzelf te ontwikkelen en om hun eigen keuzes in het leven te maken. Vaak heerst hier in Mali nog het idee dat vrouwen thuis moeten zijn en voor hun man moeten zorgen.”

Jongerenparticipatie

Judith Pangani, Break Free!-landencoördinator voor SAT in Malawi: “Door jongerenparticipatie willen we een rol spelen op gemeenschaps-, districts-, regionaal en nationaal niveau. We gebruiken ook een gendertransformatieve aanpak; we willen sociale normen veranderen zodat vrouwen en meisjes hun rechten kunnen uitoefenen en kansen kunnen grijpen om gehoord te worden. Het is belangrijk om niemand achter te laten; meisjes of jongeren met een handicap worden nu bijvoorbeeld vaak uitgesloten. Ook zij hebben het recht op informatie en toegang tot SRGR. Inclusiviteit bij de uitvoering van het programma is dus essentieel.

We zullen gemeenschapsleden en jongeren ondersteunen; zij moeten echt in de voorhoede staan. Daarom zullen we hun vaardigheden en kennis uitbreiden en zullen we hen trainen hoe ze moeten lobbyen en welke tactieken ze kunnen gebruiken om de verantwoordelijken te overtuigen. Via bewustmakingscampagnes en bijeenkomsten zullen we samenkomen en informatie uitwisselen. We hebben ook onze eigen Youth Wyze Facebook-pagina, die wordt gebruikt om SRGR-diensten te promoten onder jongeren. En we hebben youth hubs, fysieke ruimtes waar jongeren zich mobiliseren en met elkaar kunnen praten.”

“We zijn een netwerk aan het opbouwen”

Rose: “We zijn nu bezig met het selecteren van vrouwelijke activisten om de Break Free!-projecten te helpen leiden in de verschillende landen waar we werken. We zijn een netwerk aan het opbouwen en werken samen met plaatselijke organisaties om meisjes en docenten op scholen te bereiken. Er zijn ook verschillende vrouwenverenigingen actief waar over meisjes- en vrouwenrechten wordt gesproken.

Je moet je eerst zelf bewust zijn van je rechten, voordat je rechtenkwesties van het lokale gebied naar de regionale en nationale agenda kunt tillen. We moeten steun krijgen voor onze doelen, zodat we wetten en beleid kunnen veranderen.” Robert: “We zijn nu in gesprek met ‘youth champions’ en we organiseren bijeenkomsten waar ze zich kunnen uitspreken over SRGR-kwesties. Zo zijn we op de hoogte van wat er speelt. Natuurlijk is het gebruik van sociale media en andere media zoals tv-zenders ook belangrijk voor een groter bereik.”

Meisjes- en vrouwenrechten hoog op de agenda

Rose: “Hier in Mali staan we voor verschillende uitdagingen. Er is veel politieke onzekerheid en instabiliteit. We moeten er dus echt voor zorgen dat de rechten van meisjes en jonge vrouwen een prioriteit zijn op de agenda. Hier in Mali is de samenleving nog steeds erg conservatief en patriarchaal. We hebben meer vrouwelijk leiderschap nodig”. Judith: “In Malawi hebben we hoge aantallen kindhuwelijken en tienerzwangerschappen. Er is een algemeen gebrek aan kennis over SRGR en seksualiteit. Gendernormen en heersende opvattingen ondermijnen de actieve betrokkenheid van vrouwen in Malawi.

Dit belemmert meisjes en jonge vrouwen in hun ontwikkeling. Hoe kunnen ze deelnemen aan de besluitvorming over deze onderwerpen als ze de kennis niet hebben? Er zijn ook nog steeds veel misvattingen en mythen over gezinsplanning. Sommige meisjes denken bijvoorbeeld dat ze later niet meer zwanger kunnen worden als ze nu voorbehoedsmiddelen gebruiken. Door kindhuwelijken en tienerzwangerschappen verlaten veel meisjes school, waardoor ze kwetsbaarder zijn. Zeker als dit gecombineerd wordt met een gebrek aan zorg of belangstelling van de ouders. Het creëren van jongerenbewegingen is echt belangrijk. We kunnen hen ondersteunen door ze te koppelen aan grotere platforms, hun capaciteit op te bouwen en hun onderwijs en kennis te verbeteren.”

Effecten van COVID-19

Robert: “Hoewel fysieke bijeenkomsten meestal meer impact hebben, hebben we ons gelukkig kunnen aanpassen aan de nieuwe coronasituatie. We maken gebruik van technologie en hebben virtuele vergaderingen. Corona had natuurlijk ook een groot effect op het onderwijs: de scholen waren hier in Kenia meer dan een jaar gesloten. Nu de scholen weer open zijn, staat er veel druk op leerlingen en docenten. De schoolkalender is overvol omdat het schoolwerk moet worden ingehaald en de leerlingen zijn bang om hun examens niet te halen. Tijdens de lockdowns had niet iedereen elektriciteit of wifi, en dan is het lastig om online lessen te volgen.”

Robert: “De coronapandemie leidde helaas ook tot een stijging van het aantal gevallen van gendergerelateerd geweld in Kenia. Meisjes liepen thuis een verhoogd risico op misbruik en het aantal tienerzwangerschappen nam toe.” Judith: “In Malawi zagen we ook hogere cijfers van kindhuwelijken en tienerzwangerschappen. De uitvoering van ons programma verliep moeizaam. Tijdens de gedeeltelijke lockdowns konden mensen elkaar niet zien, dus de jeugdclubsessies en fysieke ontmoetingen met ouders, docenten of traditionele chiefs konden niet face-to-face plaatsvinden. Maar we hebben innovatieve manieren gevonden en we hebben online bijeenkomsten georganiseerd. Ik denk dat we voor het komende jaar nog steeds rekening moeten houden met de effecten van COVID-19.”

“Jongeren zullen meer zeggenschap krijgen”

Rose: “Ik hoop dat we over vijf jaar de rechten van meisjes en vrouwen stevig op de agenda zien in Mali. Dat meisjes en vrouwen leiders kunnen zijn op sociaal en politiek gebied en een invloedrijke rol kunnen spelen. Ik verwacht dat we ook veel van elkaar zullen leren, van de samenwerking met onze partners en met de jongeren.” Robert: “Ons doel met het programma is dat jongeren op eigen benen kunnen staan. Niet alleen in Kenia maar ook in andere landen. We willen hen mondiger maken, zodat ze in staat zijn om voor hun rechten op te komen. We hopen een groot aantal mensen te bereiken, natuurlijk ook door het programma in andere landen te ondersteunen en ervan te leren.”

Judith: “Mijn hoop is dat aan het eind van het programma de politieke wil er zal zijn om wetten en beleid te implementeren die in lijn zijn met het BF-programma. Dat is op dit moment een van de grootste uitdagingen in Malawi. En dat we de kennis onder jongeren over en de toegang tot SRGR en onderwijs voor meisjes verbeteren, zodat er minder kindhuwelijken en tienerzwangerschappen zullen zijn. Ik weet zeker dat met beter beleid en betere wetten, met meer door jongeren geleide organisaties en inclusieve sociale bewegingen, jongeren meer zeggenschap zullen hebben.” Robert: “Op verschillende niveaus werken we hard aan het implementeren van een beleid tegen meisjesbesnijdenis. We hopen dit snel uit te voeren, in lijn met de plannen van de president om in 2022 een eind te maken aan meisjesbesnijdenis. BF werkt nauw samen met bestaande structuren en de betrokkenheid van de media, vooral van lokale zenders, is essentieel geweest voor de bewustwording.”

Representatie is essentieel

Robert: “Het is zo belangrijk dat jongeren vertegenwoordigd zijn. Daarom waren we ook aanwezig op de recente African Girls’ Summit in Niger, waar de rechten en het welzijn van meisjes werden besproken, met als doel schadelijke praktijken in Afrika uit te bannen. Ideeën uitwisselen en van elkaar leren is essentieel. Ik ben er erg trots op dat we nu een technische werkgroep voor gender hebben in Kenia, die we samen met het ministerie van Onderwijs voorzitten, de allereerste binnen het ministerie. Dat is een grote overwinning voor het Break Free!-programma. Ik kijk er echt naar uit om samen als team verder te gaan.”

Judith: “Ik ben erg trots op mijn functie als Break Free! Country Coordinator. Het feit dat ik als jonge vrouw deze functie vervul, is al zo’n belangrijke stap. Op deze manier kan ik een rolmodel zijn voor meisjes en jongens; zij kunnen zien dat dit mogelijk is. Representatie is heel belangrijk. Ik begrijp wat het betekent om een meisje te zijn en een jonge vrouw. Ik ben opgegroeid in een dorp, dus ik neem mijn eigen ervaring mee en gebruik die ook. Het geeft me veel energie om deel uit te maken van dit programma. Al verander ik maar iets voor twee of drie meisjes, dan zou dat al geweldig zijn!”

Break Free! is een vijfjarig programma (2021-2025) van Plan International en de Afrikaanse organisaties SRHR Africa Trust (SAT) en Forum for African Women Educationalists (FAWE), in strategisch partnerschap met het ministerie van Buitenlandse Zaken. We werken ook nauw samen met de Zimbabwaanse organisatie Rozaria Memorial Trust en het KIT Royal Tropical Institute. Het programma wordt uitgevoerd in negen Afrikaanse landen: Burkina Faso, Ethiopië, Kenia, Malawi, Mali, Mozambique, Niger, Soedan en Zambia. Met de hulp van plaatselijke maatschappelijke organisaties en jongerengroepen zetten we ons in voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van jongeren.