Leren over je lichaam en eigen keuzes maken

‘Making your dreams come true’; dat is het laatste hoofdstuk van de lessen over seksuele voorlichting die Selame (11) in Bahir Dar Ethiopia volgde via het Yes I Do-programma. Vandaag ontmoet ik haar, samen met collega’s van verschillende organisaties actief op het terugdringen van kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en meisjesbesnijdenis.

Lessen over jezelf, seksualiteit en relaties

Haar passie spettert er vanaf wanneer Selame de Nederlandse gasten en haar groepsgenoten eindelijk kan toespreken. We zijn aanwezig bij een presentatie van tieners op een door Plan gesteunde school in de Amhara regio in Ethiopia. Zij laten ons kennis maken met de verschillende hoofdstukken van de lessen over seksuele voorlichting. Dit doen zij vol overgave en de les over ‘veranderingen in je lichaam tijdens de puberteit’ is duidelijk één van de favoriete lessen voor de aanwezige jongens en meisjes.

Twee keer per maand geven speciaal getrainde leraren seksuele voorlichting aan een groep van vijftien meisjes en vijftien jongens. Deze lessen beslaan een breed pakket aan onderwerpen. Besproken wordt onder meer: ‘jij en de wereld’, gevolgd door ‘jij je familie en vriendschappen, ‘man-vrouw verhoudingen’ ‘relaties’, ‘seksualiteit’, ‘seksueel overdraagbare infecties inclusief HIV/aids’, ‘schadelijke culturele praktijken zoals kindhuwelijken en meisjesbesnijdenis’, ‘drugsgebruik’ en ‘mensenrechten’. De lessenreeks wordt afgesloten met een hoofdstuk waar stil wordt gestaan bij de toekomstdromen van de jongeren en wat ze willen worden als ze klaar zijn met school.

Menstruatie en hygiëne

Aan het eind van de presentaties over de verschillende onderwerpen komt Selame aan het woord. Tot dan toe zat ze stil en onopgemerkt aan de zijkant van het vertrek geduldig op haar beurt te wachten. Maar nu loopt zij vol zelfvertrouwen naar het midden van de kring. Op een stoel die ze heeft meegenomen liggen stukken dik papier. Ik vraag me af wat ze te vertellen heeft.

Zelf ondergoed en maandverband maken

Selame barst uit in een gloedvol betoog over het belang van hygiëne tijdens je menstruatie en hoe zij en haar schoolvriendinnen eindelijk zelf in staat zijn om ondergoed en maandverband te maken van lokaal beschikbaar materiaal. Onvoorstelbaar dat zulke basale zaken als ondergoed en maandverband niet vanzelfsprekend zijn voor deze meisjes. Selame vertelt vol vuur en met kennis van zaken. Ze vertelt hoe ze heel precies met behulp van het papier nauwkeurig kan aftekenen hoeveel stof ze nodig heeft voor het voor- en achterpand van de beoogde onderbroek. Ook laat ze zien welke modellen maandverband ze kan maken.

Het klinkt wellicht vreemd hoe zoiets simpels een groot verschil kan maken. Maar doordat deze meisjes nu in staat zijn om zelf te kunnen zorgen dat zij schoon en passend ondergoed en maandverband hebben, blijven deze meisjes niet meer een week per maand thuis. Ze blijven niet meer weg van school uit schaamte omdat ze geen materialen hadden om zich te verschonen en geen plek op school waar dit kon plaatsvinden.

Een veilige plek op school

De kartonnen bordjes die Selame ophoog houdt, laten zien waarmee meisjes de leraren duidelijk kunnen maken dat zij even de les willen verlaten. Het bordjessysteem zorgt ervoor dat zij niets hoeven te vragen, de leraar weet waar het over gaat en het geeft de jongens geen kans hen uit te lachten. Selama laat ons even later trots de ‘safe room’ zien waar meisjes zich kunnen verschonen of even kunnen rusten wanneer ze last hebben van hun menstruatie. Het is maar een klein kamertje vlak naast de school, maar er is water en een bed en nog belangrijker; er is privacy voor de meisjes.

Het mes snijdt aan meerdere kanten

Het Yes I Do-programma stelt deze meisjes nu in staat stelt om seksuele voorlichting te volgen, zodat ze weten hoe hun lichaam in elkaar steekt en verandert, hoe ze zwanger worden en wat ze moeten doen wanneer ze dat niet willen. Maar het heeft nog een voordeel. De meisjes maken namelijk niet alleen ondergoed en maandverband voor eigen gebruik, ze kunnen het ook binnen hun gemeenschap verkopen, zodat ze ook nog wat bijverdienen.

Selame is voor mij de heldin van dit bezoek. Wat een pit en ze heeft overduidelijk talent en is intelligent. Ik gun haar en haar schoolvriendinnen het zo dat ze hun eigen keuzes kunnen maken in het leven en niet terecht komen in een gearrangeerd huwelijk en kinderen krijgen terwijl ze dat nog zelf zijn. Ik hoop dat ze hun schoolopleiding afmaken zodat ook zij hun dromen kunnen waarmaken!

Monique Demenint

Meer over Yes I Do

Yes I Do is een alliantie die zich inzet om kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en meisjesbesnijdenis terug te dringen in een zevental landen (Ethiopië, Kenia, Mozambique, Malawi, Zambia, Pakistan en Indonesië). Plan Nederland is in de lead van de alliantie, die verder bestaat uit CHOICE for youth and Sexuality, Amref Flying Doctors, Royal Tropical Institute en Rutgers.

Lees meer over de Yes I Do-alliantie