Geweld in Brazilië: “Mijn lichaam is géén game”

Geweld tegen meisjes en vrouwen: in de dichtbevolkte favela’s, de welvarende stadswijken en de dorpen van Brazilië is het even wijdverbreid als een populaire sport. Maar winnaars zijn er nooit, slachtoffers des te meer, uit alle lagen van de bevolking. Kort geleden nog werd via social media een schokkende video gedeeld van de verkrachting van een meisje door meerdere mannen. Het laat zien hoeveel meisjes en vrouwen in Brazilië te maken krijgen met geweld. Elke dag weer.
Terwijl zich in Brazilië het grootste sportspektakel ter wereld ontvouwt – de Rio 2016 Olympische Spelen – wordt de roep van Braziliaanse meisjes en vrouwen steeds luider: “Mijn lichaam is géén game!”

Elk jaar vallen duizenden vrouwen en meisjes in heel Brazilië ten prooi aan gewelddadige mannen. Veel van dit geweld komt voort uit de cultuur van machismo, die diep geworteld is in de Braziliaanse samenleving. In Brazilië wordt iedere vijftien seconden een vrouw aangerand en iedere twee uur een vrouw vermoord.

Charlienne (17) zag elke dag hoe haar vader haar moeder mishandelde. Ze vond het verschrikkelijk, maar ze is er ook strijdvaardig door geworden, helemaal nu haar moeder is gescheiden. Sinds ze zelf moeder is, vindt ze een gelijkwaardige relatie met haar man nog belangrijker. “Als hij me ooit zou slaan, ben ik meteen vertrokken naar het huis van mijn moeder en geef ik hem aan bij de politie. Geweld tegen vrouwen mag niet getolereerd worden.”

Gevaarlijke buurt

Het is zeker niet alleen achter de gesloten deuren van hun huis dat vrouwen en meisjes waakzaam moeten zijn. Ook buiten is het gevaarlijk. Op weg naar school en van school naar huis is Larice (18) altijd bang. Ze woont in een gevaarlijke buurt van São Luís, met veel drugsgeweld. Voor ze de deur uitgaat, moet ze er altijd voor zorgen dat haar waardevolle spullen onzichtbaar zijn opgeborgen. Larice: “Als meisje kun je eigenlijk maar beter niet alleen buiten lopen. Ben je wel alleen dan loop je grote kans dat je wordt aangevallen, zoals mijn zus laatst. Ik voel me alleen veilig op school. En thuis.”

Nog maar dertien

Mishandeld door haar vader, verkracht door haar stiefvader en uit huis gezet toen ze nog maar dertien was, heeft Girlene (30) besloten haar stem te laten horen. Dat is niet vanzelfsprekend in een land waar elk jaar meer dan 500.000 vrouwen en meisjes worden verkracht en maar tien procent van de slachtoffers aangifte doet bij de politie. “Mijn moeder ging samenwonen met een andere man toen ik een tiener was”, vertelt Girlene. “Ik zat in die tijd net op dansles, want ik was toen ook al gek op dansen. Toen ik na een les onder de douche stond, kwam mijn stiefvader binnen – onze douche was buiten en er was alleen een gordijn. Hij deed zijn hand voor mijn mond en verkrachtte me. Ik was dertien.”

Girlene putte kracht uit de dans en laat geen kans voorbij gaan om geweld tegen vrouwen aan de kaak te stellen. “Dit is een serieus probleem in Brazilië en er is te weinig beleid om geweld aan te pakken. Ik was slachtoffer, maar mijn moeder ook. Zij werd misschien niet verkracht, maar wel mishandeld. En het gaat gewoon door. Plan organiseert gelukkig workshops en trainingen, waardoor seksueel geweld bespreekbaar wordt en die meisjes weerbaarder maken. Dat is een grote verbetering. En we moeten niet langer zwijgen. Ik zeg tegen alle meisjes en vrouwen die onder geweld lijden of hebben geleden: doe je mond open! Laat de dader er niet mee wegkomen! Laten we met z’n allen laten zien dat we niet langer onze mond houden.”

Maria de la Penha-wet

In het kader van Plan’s Girls Leadership-project volgt een groep meisjes in de voetsporen van Charlienne en Girlene om een einde te maken aan geweld tegen meisjes en vrouwen. Ze gaan in discussie met lokale overheden, plaatsen vraagtekens bij de huidige wetten tegen geweld en zijn vastbesloten om gehoord te worden. Luca Sinsei, programmadirecteur van Plan in Brazilië legt uit waarom dat zo belangrijk is: “Meisjes moeten de kans krijgen om voor zichzelf op te komen. En we zien dat het verschil maakt als meisjes politici het vuur aan de schenen leggen en hun recht bepleiten om op te groeien in een veilige omgeving. Hun stem vertegenwoordigt de dagelijkse realiteit van meisjes in heel Brazilië. Dat is moeilijk om te negeren.”

De autoriteiten zitten ondertussen niet stil. Dit jaar markeert de tiende verjaardag van de Maria de la Penha-wet, een Braziliaanse mijlpaal in de strijd tegen huiselijk geweld. De wet stelt vrouwen en meisjes in staat om aangifte te doen van huiselijk geweld, al gebeurt dit nog veel te weinig. “Geweld tegen meisjes en vrouwen is de meest voorkomende misdaad in Brazilië”, zegt Kazumi Tanaka, hoofdcommissaris van de speciale vrouwenpolitie-eenheid in Maranhão. “Toch wordt er relatief weinig aangifte gedaan. Daarvoor zijn twee redenen: vrouwen zijn bang voor de repercussies en bovendien zijn veel Braziliaanse vrouwen ervan overtuigd dat ze niets waard zijn zonder man.” Om de drempel zo laag mogelijk te maken hebben Kazumi en haar team mobile units opgezet in de hele regio. Vrouwen en meisjes kunnen daar meedoen aan workshops, trainingen volgen over hun rechten en aangifte doen van geweld.

Op de barricade voor verandering

Het is bemoedigend dat niet alleen Braziliaanse meisjes op de barricade klimmen voor verandering. Jongens die meedoen aan het Plan-project Goals for Peace staan daar ook. “Ik wil dat vrouwen zich realiseren dat ze het niet verdienen om geslagen te worden”, zegt Taniel (18) uit São Luís. Ik vind het cool als meisjes voor zichzelf opkomen en gelijke behandeling eisen. Meisjes verdienen een stem en die stem inspireert me. Het maakt dat ik ook wil vechten voor hun rechten.”

In São Luís groeit zo gestaag de groep meisjes en jongens die het niet langer pikken. Zij gaan de strijd aan om de mentaliteit in de samenleving te veranderen en een einde te maken aan geweld. Maria Fernanda (18) is een van hen. “Wij meisjes worden buitengesloten en hebben elke dag te maken met vooroordelen en gevaar. Het is hoog tijd dat er naar ons wordt geluisterd. Het geweld tegen vrouwen en meisjes moet stoppen!”