Ellen Hell: “Door de kou lopen Oekraïense vrouwen en meisjes meer risico op geweld”

Een jaar geleden werden de levens van miljoenen Oekraïners op zijn kop gezet doordat het conflict met Rusland escaleerde. Velen van hen zijn gevlucht naar buurlanden. Nu de winter in volle gang is, zijn de vluchtelingen extra kwetsbaar, met name vrouwen en meisjes, vertelt Ellen Hell. Als noodhulpexpert bij Plan International coördineert zij in Roemenië de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne.

Onderdak op de korte termijn is inmiddels goed op orde, vertelt Ellen. “Vluchtelingen komen bij de grens binnen in grote opvangcentra. Hier is Plan International ook aanwezig. Met hulp van onze lokale partners vangen we de gevluchte kinderen en hun ouders op en kijken we wat zij op dat moment nodig hebben, zoals eten, medicijnen en psychosociale hulp.”

Weten waar je recht op hebt

“We helpen de gevluchte Oekraïners ook bij het vinden van onderdak voor de langere termijn,” vertelt Ellen. “In Roemenië wordt onderdak voor vluchtelingen via de overheid geregeld. We geven de mensen die nieuw binnenkomen juridisch advies over waar ze na het opvangcentrum terecht kunnen. Dit is belangrijk omdat vluchtelingen groter risico lopen op seksuele uitbuiting wanneer ze bij ongescreende accommodaties of gastgezinnen terechtkomen.”

Dit advies komt goed van pas: “In elk land zijn de regels anders, dus het is belangrijk dat vluchtelingen in Roemenië weten waar ze recht op hebben. Wat voor soort onderdak is er mogelijk en hoe lang mag je er blijven? Mag je werken als vluchteling? Onze juridische adviseurs geven antwoord op die vragen.”

Risico op uitbuiting

“Vooral nu de winter is aangebroken, is het belangrijk dat kwetsbare gezinnen snel onderdak vinden. 97 procent van vluchtelingen uit Oekraïne bestaat uit vrouwen en kinderen. Als zij geen onderdak hebben, lopen ze groter risico om uitgebuit te worden. Zeker wanneer het vroeg donker en koud is buiten. Denk bijvoorbeeld aan mensenhandel of gedwongen seks in ruil voor geld of onderdak,” legt Ellen uit.

Winter vouchers

Om het risico op uitbuiting te verkleinen, traint Plan International hulpverleners op het herkennen van signalen van misbruik, uitbuiting en mensenhandel. Ook zorgen we ervoor dat de gevluchte gezinnen warm gehouden worden. “We geven zogeheten winter vouchers uit,” vertelt Ellen. “Met deze bonnen kunnen mensen spullen zoals winterjassen, dekens, kleine elektrische heaters en gasfornuisjes kopen. Deze hulp bieden wij in elk geval tot en met maart. Hierna wordt het lente en stijgen de temperaturen weer.”

Taallessen door Roemeense leraren

Omdat het nog onbekend is hoe lang het conflict gaat voortduren en omdat veel steden in Oekraïne gedeeltelijk verwoest zijn door het geweld, zullen de meeste vluchtelingen uit Oekraïne voorlopig nog in Roemenië verblijven. Dit heeft ook invloed op de Roemeense gemeenschap.

Ellen: “We merken dat de acceptatie van de Roemeense gemeenschap van de Oekraïense vluchtelingen afneemt. Daarom zoeken we manieren om meer begrip te creëren tussen de groep vluchtelingen uit Oekraïne en de Roemenen. Door middel van Roemeense taallessen bijvoorbeeld, waarbij Roemenen als leraren of taalmaatjes betrokken worden.”

Les in echte lokalen

Bovendien blijft onderwijs voor kinderen een belangrijke prioriteit. Ellen: “Kinderen kregen al sinds de coronapandemie online les vanuit scholen in Oekraïne, maar we regelen samen met de Oekraïners zelf ook locaties waar zij fysiek les kunnen krijgen. Voor het sociale contact is het goed dat de kinderen les krijgen in een lokaal met andere kinderen. Het geeft hen een veilig plek om naartoe te gaan en vriendjes te maken.”

Een hechte en sterke gemeenschap

De lessen worden gegeven door leraren die ook uit Oekraïne moesten vluchten: “Het is mooi om te zien hoe weerbaar de gemeenschap is,” vertelt Ellen. “Zoals een van de leraren: zij is gevlucht met haar baby en peuter en moest haar man achterlaten. Een verdrietige situatie, maar toch heeft zij geregeld dat een paar lokalen gebruikt kunnen worden om les te geven aan gevluchte kinderen uit Oekraïne. Hier kunnen nu honderden kinderen terecht.”

“Vluchten heeft een grote impact op kinderen”

“Bij de lessen zijn vaak ook psychologen aanwezig,” vertelt Ellen verder. “Vluchten heeft grote impact op kinderen, ze zijn verdrietig en hebben soms ook nachtmerries of paniekaanvallen. Kinderen die extra ondersteuning nodig hebben worden met hun ouders doorverwezen naar therapiesessies en gespecialiseerde instellingen.”

Het effect is groot, vertelt Ellen: “De psychologen vertelden me dat zij bij veel kinderen al verschil zagen tussen de eerste en de derde sessie. Ze zijn vrolijker en opener ten opzichte van andere kinderen. Ouders geven aan dat hun kinderen beter slapen en minder somber zijn.”

Lekker puber zijn

Een groep die nog vaak vergeten wordt, zijn de jongeren van middelbareschoolleeftijd. “De puberteit is altijd een moeilijke periode en al helemaal als je van je veilige thuis wordt weggerukt,” vertelt Ellen. “Aandacht voor deze groep is dus ook heel belangrijk. Plan International zorgt ervoor dat jongeren zich kunnen aansluiten bij jongerencentra. Ze hebben dan een veilige plek om leeftijdsgenoten te ontmoeten en lekker puber te kunnen zijn.”

Zorgen vergeten

Voorlopig zal Plan International met zijn partners noodhulp blijven bieden aan vluchtelingen uit Oekraïne. Ellen: “We werken in Roemenië nu samen met drie grote lokale organisaties en één kleinere, maar we willen op zoek naar meer kleinere partners. Organisaties die, net als wij, werken met jongeren en kinderen in Roemenië en begrijpen wat hun behoeften zijn. Samen kunnen we ervoor zorgen dat zij hun zorgen even kunnen vergeten.”