‘De meisjes van nu zijn de sterke vrouwen van morgen’

Elk jaar staan we op Internationale Vrouwendag stil bij genderongelijkheid en de effecten daarvan op meisjes en jonge vrouwen. Garance Reus-Deelder, directeur van Plan International, vertelt: ‘Vrouwen, jong en oud, worden nog steeds gestigmatiseerd, aangevallen, gediscrimineerd en online lastig gevallen omdat ze vrouw zijn en hun mond open durven te doen.’

Wie is Garance Reus-Deelder?

‘An optimist who worries a lot, een quote van Madeleine Albright, is een omschrijving die goed bij mij past. Ik sta optimistisch en energiek in het leven, maar maak mij tegelijkertijd veel zorgen over de wereld. De uitspraak van de antropologe Margaret Mead sluit daar naadloos op aan: Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has. Ofwel: als wij zelf niet in actie komen, zal er nooit wat veranderen. Die verandering wil ik als directeur van Plan International bereiken door te strijden voor de rechten van kinderen en het bevorderen van gelijkheid voor meisjes en jonge vrouwen.’

Het uitbannen van genderongelijkheid staat centraal bij Plan International. Heb je er zelf weleens mee te maken gehad?

‘Wist je dat Nederland in de Global Gender Gap Index op plaats 31 staat, maar één plek boven Mozambique? In ons land is dus nog volop genderongelijkheid, bedoeld of onbedoeld, zichtbaar en onzichtbaar. Zelf werd mij gevraagd, toen we ons eerste kind kregen, “blijf je nu fulltime werken?” Wordt die vraag ooit aan een man gesteld? Nee! Of al die keren dat een man mij wel even zou uitleggen hoe het zit, het zogenaamde mansplaining. Als er iets is wat ik heb geleerd dan is het niet jezelf aanpassen, maar er iets van zeggen. De momenten van discomfort die je dan creëert, zetten mensen aan het denken en vormen de opmaat voor verandering.’

Hoe pas je die kennis en ervaring toe in jouw manier van leidinggeven?

‘Leidinggeven gaat voor mij over de uitdaging hoe om te gaan met normen en waarden en voortdurend vraagtekens te zetten bij die status quo. Soms met een lach, maar soms ook krachtig. Het gaat over zorgen voor jezelf, voor je collega’s, het goed inzetten van talenten. Of dat vrouwelijke waarden zijn? In mijn ogen is het verstandig leiderschap waarmee ik de maatschappelijke gendernormen wil veranderen.’

Had je een rolmodel daarin?

‘Zeker! De Russische journaliste Anna Politkovskaja is mijn heldin. Ze was een grootheid in de mensenrechtenwereld en werd in 2006 vermoord omdat ze – als vrouw – haar stem liet horen. Vandaag de dag worden vrouwen nog steeds aangevallen of gemarginaliseerd omdat ze vrouw zijn en zich durven uit te spreken.’

Waarom is het voor een vrouw moeilijker om een leider te zijn?

‘Dat begint met te onderkennen dat meisjes geen gebrek hebben aan leiderschapsambities, maar denken dat vrouwen harder moeten werken voor erkenning. Niet zo vreemd als je ziet dat vrouwelijke leiders worden aangevallen op hun vrouw-zijn. Bijvoorbeeld Sigrid Kaag die zowel offline als online de meest verschrikkelijke dingen naar haar hoofd geworpen kreeg, of Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, die tot twee keer toe werd genegeerd terwijl twee mannen toekijken zonder hun mond open te doen. Dat heeft zijn weerslag op meisjes en jonge vrouwen wereldwijd. Op een gegeven moment denken ze “ik houd mijn mond maar”. Dat mechanisme willen we bij Plan International doorbreken door juist jonge vrouwen te ondersteunen en een podium te geven. De meisjes van nu zijn de sterke vrouwen van morgen.’

Zie jij het bevorderen van gendergelijkheid als een strijd van vrouwen? Of ligt daar ook een taak voor mannen?

‘Er ligt absoluut een taak voor mannen en het is belangrijk om met zowel meisjes áls jongens vanaf jongs af aan het gesprek aan te gaan over gelijke kansen en rechten. Het betrekken van jongens is een essentieel onderdeel van onze programma’s. Genderongelijkheid is een probleem van ons allemaal. Mannen moeten actief meehelpen, bijvoorbeeld door elkaar aan te spreken op hun gedrag.’

Hoe beïnvloeden ongelijke machtsverhoudingen meisjes en jonge vrouwen?

‘In veel landen waar we werken kunnen meisjes en vrouwen niet beslissen over hun eigen toekomst. Ze gaan niet naar school, hebben geen toegang tot anticonceptie, tot informatie over seksualiteit. Terwijl dat randvoorwaarden zijn voor gendergelijkheid. Daar komt de klimaatcrisis nog eens overheen, door voedsel- en watertekorten is er meer schooluitval, uithuwelijking en seksuele uitbuiting. Zonder gelijkheid, maar ook klimaatactie, blijft armoede bestaan en blijven vrouwen achtergesteld.’

Hoe wil Plan International die ongelijkheid aanpakken?

‘Een van onze programma’s, in tien landen in Afrika en Midden-Oosten, is She Leads. Die naam geeft precies aan wat we ermee willen bereiken: betekenisvolle en daadwerkelijke participatie van meisjes en jonge vrouwen op heel veel verschillende fronten. Vrouwen in staat stellen mee te beslissen, hun mening te kunnen geven. Als we dat significant kunnen veranderen, dan hebben we een kans op gendergelijkheid.’

De weg naar gendergelijkheid lijkt nog lang. Zijn er al stappen voorwaarts?

‘Een mooie mijlpaal is bijvoorbeeld de invoering van een wet in de Dominicaanse Republiek die kindhuwelijken strafbaar stelt. Hier heeft Plan International lang voor gelobbyd. Dat geeft zo’n energie en is een inspiratie voor andere vrouwen. Dat niet alleen, we kunnen alle leerpunten oppakken en toepassen in andere landen. Een andere stap voorwaarts, die we dankzij de pandemie hebben gemaakt, is de toepassing van digitale middelen. Meisjes en jonge vrouwen kunnen online met elkaar in contact komen en zich beter organiseren. Tegelijkertijd moeten we werken aan verbeterde, gelijke toegang tot digitale media en online intimidatie tegengaan. Als we die barrières overwinnen, is het een krachtig middel en zetten we de volgende stap naar gendergelijkheid.’

Heeft Internationale Vrouwendag dit jaar extra lading?

‘Mijn gedachten zijn natuurlijk bij Oekraïne. Bij de kwetsbare burgers. Bij de vrouwen en kinderen op de vlucht of in schuilkelders en bij de mannen die opgeroepen worden om te vechten. Gendergelijkheid moet altijd onderwerp van gesprek zijn, zeker in tijden als deze. Meisjes en vrouwen worden in crises het hardst geraakt en zijn vaak buitengesloten van onderhandelingen. Of we het nou verstandig of vrouwelijk leiderschap noemen, dat maakt me niet uit. Zulk leiderschap maakt de wereld een beetje vreedzamer, daar ben ik van overtuigd.’