Bijna een op de tien meisjes heeft weleens geen geld voor maandverband of tampons

Plan International wil met Bloedserieus onderzoek menstruatie uit taboesfeer halen

Stel: je menstrueert elke maand, maar je kunt geen maandverband of tampons betalen. Het is al lastig te praten over menstruatie, laat staan over menstruatie-armoede. Dit is niet alleen een probleem in de landen waar Plan International werkt, maar ook hier in Nederland. Dat blijkt uit ons onderzoek ‘Bloedserieus’.

Wereldwijd worden maandelijks twee miljard vrouwen en meisjes ongesteld. Elke willekeurige dag zijn wereldwijd 800 miljoen meisjes en vrouwen ongesteld. Een doodgewone zaak dus. Maar taboes die nog heersen rondom menstruatie hebben een enorme invloed op meisjes en vrouwen wereldwijd. Van hevige schaamtegevoelens tot het niet hebben van toegang tot maandverband en sanitaire voorzieningen. Het is dan ook hoog tijd dat menstruatie bespreekbaar wordt. Plan International zet zich hier voor in.

Dubbel taboe

Voor Plan International is period poverty en –shaming geen nieuw onderwerp. Al jaren zien wij in de landen waar we actief zijn, zoals in Uganda en Indonesië, dat er een taboe rust op menstruatie. Een dubbel taboe: menstruatie bespreken is al moeilijk, toegeven dat je arm bent komt daar nog eens bij. Uit eerder onderzoek van Plan International in 2017 bleek al dat menstruatie-armoede en -schaamte ook dichterbij huis voorkomt, namelijk Groot-Brittannië. Reden te meer om de situatie in Nederland eens onder de loep te nemen.

Bloedserieus

Wij hebben het Bloedserieus onderzoek naar menstruatie-armoede en -schaamte uitgevoerd onder duizend meisjes en jonge vrouwen tussen 12 en 25 jaar in Nederland. Bijna negen procent van hen geeft aan weleens te weinig geld te hebben voor maandverband of tampons en meer dan de helft geeft aan menstruatieproducten te duur te vinden. Ruim negen procent heeft een vriendin of kennis om maandverband of tampon moeten vragen, omdat ze daar zelf te weinig geld voor had.

Menstruatieschaamte

Naast menstruatie-armoede blijkt er in Nederland ook sprake te zijn van schaamte. Bijna de helft van de ondervraagde meisjes en jonge vrouwen in Nederland voelt zich vies als ze ongesteld is, blijkt uit het onderzoek. Een kwart houdt het dan ook geheel voor haarzelf als ze menstrueert. Een derde vindt ongesteldheid een ongemakkelijk onderwerp om het met vrienden over te hebben en een vijfde praat ook in het gezin niet openlijk over menstruatie. Bijna de helft van de meisjes zou graag willen dat we in Nederland openlijker over het onderwerp kunnen praten.

Aandacht vergroten

Wat bij de communicatie kan helpen is de ongesteldheids-emoji, een bloeddruppel, die Plan International ontwikkeld heeft en sinds kort beschikbaar is. Feministisch platform De Bovengrondse werkte gelijktijdig ook aan een eigen onderzoek naar menstruatie-armoede en schaamte. Om de aandacht te vergroten, hebben we besloten de resultaten van onze onderzoeken gezamenlijk te presenteren bij het ministerie van Sociale Zaken.

Luiers als maandverband

De Bovengrondse sprak met zo’n vijftig organisaties die werken met mensen in Nederland die op of onder de armoedegrens leven (minima), zoals klanten van de Voedselbank, dak- en thuislozen en ongedocumenteerden. Een vrouw in de bijstand gaf aan in plaats van maandverband weleens de luiers van haar jonge kinderen te gebruiken. In een enkel geval gaf een vrouw aan thuis te blijven zodat ze het kon ‘laten lopen’.

Gebrek aan kennis

“In de landen waar wij werken, is menstruatie-armoede en –schaamte vaak nog een veel groter probleem dan in Nederland”, zegt Mascha Singeling, expert op het gebied van water, sanitatie en hygiëne bij Plan International.
“Enerzijds omdat er meer mensen onder de armoedegrens leven, en anderzijds omdat vrouwen en meisjes vaak weinig zeggenschap hebben over de vraag waar het huishoudinkomen aan besteed wordt. Er is een groot gebrek aan kennis, omdat het taboe op menstruatie vaak zo groot is. Mannen zien daarom dikwijls niet in waarom ze geld zouden moeten besteden aan menstruatieproducten. Zo heeft maar twaalf procent van de vrouwen in India toegang tot menstruatieproducten.”

Naar een hut verbannen

Naast een gebrek aan kennis, beperken een diepgeworteld bijgeloof en tradities rondom ongesteldheid meisjes en vrouwen enorm in hun vrijheid en ontwikkeling. Zo mag je in Nepal geen zuivel of vlees eten als je ongesteld bent en worden in delen van het land meisjes en vrouwen zelfs elke maand een aantal dagen naar een afgelegen hut verbannen. In Bangladesh zouden meisjes of vrouwen die doorlekken tijdens hun menstruatie boze geesten aantrekken. In Malawi en Uganda geloven mensen dat als je ongesteld bent en door een tuin loopt, alle planten sterven.

Ingrijpende gevolgen

Samen met het ontbreken van maandverband – en hierdoor een grote kans op doorlekken – leidt dit ertoe dat meisjes tijdens hun menstruatie meerdere schooldagen per maand missen en soms zelfs helemaal stoppen met school. In Uganda gaat bijvoorbeeld 28 procent van de meisjes niet naar school tijdens haar ongesteldheid. “Maar wat misschien nog wel de gevaarlijkste mythe is, is dat ongesteldheid zou betekenen dat je klaar bent om te trouwen, met kindhuwelijken en tienerzwangerschappen tot mogelijke gevolgen”, vertelt Singeling.

Wat doet Plan International

Om dit te voorkomen maakt Plan International in de gebieden waar we werken aan water, hygiëne en sanitatie het onderwerp menstruatie bespreekbaar om zo de schaamte weg te nemen. Aan de hand van onder meer toneelstukken krijgen meisjes, jongens, leraren en ouders voorlichting over menstruatie en hoe je er op een gezonde manier mee om kunt gaan.
Plan zet zich in om de toegang tot sanitaire producten te vergroten. Zowel jongens als meisjes leren hoe ze zelf herbruikbaar maandverband kunnen maken. Ook werken we samen met onder meer bedrijven als Afripads om ervoor te zorgen dat herbruikbaar maandverband te koop is in winkels en op markten. Samen met scholen bouwt Plan toiletten met speciale voorzieningen voor meisjes zoals afvalbakken, water en maandverband.