Staan meisjes en jongeren in de Afrikastrategie wel echt centraal?

Een visie op de samenwerking met Afrika, dat is kortweg de Nederlandse Afrikastrategie. In die visie zoekt het kabinet naar een balans tussen het harde eigenbelang en idealen zoals gelijkwaardigheid, inclusieve ontwikkeling en mensenrechten. In de praktijk blijkt dat buitengewoon lastig.

De Afrikastrategie is een document met veel ambitie: gelijkwaardige economische ontwikkeling stimuleren, armoede verminderen, mensenrechten verbeteren, maar ook het beperken van de toenemende migratie vanuit Afrika. Daarnaast belooft de strategie meer ruimte voor jongerenparticipatie en meer inspraak voor vrouwen en meisjes.

Jongeren

Voor massa’s Afrikaanse jongeren zijn perspectief in eigen land, vrijheid om te ondernemen, toegang tot werk en zeggenschap van groot belang. Het kabinet heeft hier oog voor en neemt het jongerenperspectief als een van de startpunten van de strategie. Vooraan in de strategie lezen we:

‘Jongeren profileren zich, zowel online als offline, als motor van verandering op het Afrikaanse continent. Met politieke ruimte en toegang tot de noodzakelijke digitale infrastructuur zullen zij steeds vaker komen met innovatieve en digitale oplossingen voor maatschappelijke, economische en klimaatuitdagingen. Waar zij deze ruimte niet krijgen, zal de welvaartssprong uitblijven, en zal de snelle bevolkingsgroei bovendien het risico op sociale en politieke onrust en (gewapende) conflicten en instabiliteit verhogen.’

Goed gezien van het kabinet en raak geformuleerd: ‘motor van verandering, politieke ruimte’. Totdat het eigenbelang om de hoek komt kijken. Het is staand beleid van de EU en Nederland om te pogen migratie aan banden te leggen. Neem de recente ‘Tunesië deal’, langs de westkant, of althans het voorstel van Europese leiders. Een deal waarin de EU een pot geld op tafel zet in ruil voor de bereidheid van de regering in Tunesië om migranten tegen te houden en door de EU afgewezen asielzoekers op te nemen. Een deal met een autoritair regime dat leden van de oppositie arresteert, vakbonden en maatschappelijke organisaties buiten spel zet en onafhankelijke rechtspraak ondermijnt. Voor jongerenparticipatie is er in Tunesië geen ruimte.

Tot zover dus de politieke ruimte voor jongeren. Plan International ziet dat Afrikaanse jongeren hierdoor in toenemende mate gefrustreerd raken. Ze storen zich aan het gebrek aan bewegingsvrijheid en mogelijkheden. Nederland kan niet én de mond vol hebben van universele waarden, burgerlijke en politieke rechten, vrijheid en democratie, én burgers tegelijkertijd zo’n klap in het gezicht verkopen door een ‘migratieovereenkomst’ te sluiten met hun onderdrukker. Dan verlies je je geloofwaardigheid.

Vrouwen en meisjes

Ook voor vrouwen en meisjes is aandacht in de Afrikastrategie. Zo zijn de begrippen gender, gendergelijkheid en -ongelijkheid volop in de kabinetsvisie meegenomen. Bovendien stelt het kabinet dat met gender zowel in het beleid als in de uitvoering van de strategie rekening gehouden wordt. Dat stemt op zich optimistisch, maar gendergelijkheid lijkt hierin niet het doel te zijn, terwijl we dat gezien het Feministisch Buitenlandbeleid wel zouden mogen verwachten.

Om gendergelijkheid te bereiken is een genderanalyse – wat zijn de effecten van beleid op vrouwen en meisjes – noodzakelijk. Deze genderanalyse is bij de Afrikastrategie niet uitgevoerd. Maar voor daadwerkelijke verandering, voor de transformatie van ongelijke machtsstructuren is deze wel van groot belang.

Extra aandacht voor vrouwen en meisjes is goed, maar niet genoeg om structurele verandering te bewerkstellingen. Een voorbeeld. Vrouwen en meisjes worden disproportioneel getroffen door klimaatverandering. Nadenken over maatregelen voor klimaatadaptatie begint daarom met een analyse: inzicht krijgen in het effect van beoogde maatregelen. Als die niet leiden tot gendergelijkheid zijn het geen goede maatregelen en is er op basis van de analyse een ander plan nodig.

Conclusie

Plan International is er, met vele anderen, van overtuigd dat gendergelijkheid en inclusie structurele voorwaarden zijn voor meer voorspoed voor iedereen. Om op deze vlakken stappen te zetten is niet alleen een goede investeringsagenda nodig, maar vooral ook een strategie met een gezonde(re) balans tussen eigenbelang en idealen. Want uiteindelijk zijn deze idealen ook in het belang van Nederland.

In die benadering zou Plan International terug willen zien:

• dat Nederland en de EU volop (blijven) inzetten op betekenisvolle participatie van Afrikaanse jongeren in politieke besluitvorming;
• dat de programma’s die de toegang tot werk en inkomen verbeteren, ook voor de meest gemarginaliseerde groepen, op z’n minst overeind blijven;
• hoe de investeringsagenda van de EU gaat werken voor degenen die dat het hardst nodig hebben;
• dat de Afrikastrategie aan het nieuwe handboek voor Feministisch Buitenland wordt getoetst en er onder andere een genderanalyse wordt uitgevoerd om inzicht te krijgen in de effecten van beleid op vrouwen, meisjes en LHBTIQ+ personen in al hun diversiteit.